Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

gen’ (M., p. 313) — ‘de ontwikkelingsgeschiedenis laat zich vervolgen’ (VdG, p. 365).
[11v] Kautsky schrijft in zijn voorwoord op p. xx: ‘Gelegentlich habe ich mir erlaubt Marx selbst
zu korrigieren.’
[12v] K. Marx, Das Kapital. Kritik der politischen Oekonomie, vierde druk, Hamburg, Otto
Meissner, 1890, p. 650, noot 165.
[13v] Idem, p. 673.
Marx’ voetnoten bij de voorwoorden
[a] Dit schijnt des te noodzakelijker daar zelfs het gedeelte van het werk van F. Lassalle tegen
Schulze-Delitzsch, waarin hij verklaart ‘de geestelijke kern’ van mijn uiteenzettingen over deze
onderwerpen weer te geven, belangrijke misverstanden behelst. Dit terzijde. Wanneer F. Lassalle
de gezamenlijke algemene theoretische stellingen van zijn economische werken, bijvoorbeeld
over het historische karakter van het kapitaal, over het verband tussen productieverhoudingen en
productiewijze, enzovoort, enzovoort, vrijwel woordelijk, tot en met de door mij ingevoerde terminologie,
aan mijn geschriften ontleend heeft en nog wel zonder bronvermelding, dan zal deze
manier van handelen waarschijnlijk zijn ingegeven door overwegingen van propagandistische
aard. Ik doel hierbij natuurlijk niet op zijn uiteenzettingen over detailkwesties en over de toepassingen,
waarmee ik niets te maken heb.
[b] Zie mijn Zur Kritik der politischen Oekonomie, p. 39.
[c] De papperige leuteraars van de Duitse burgermanseconomie schelden op de stijl van mijn
boek en op de wijze van uiteenzetting. Niemand kan de literaire gebreken van Het Kapitaal strenger
beoordelen dan ikzelf. Nochtans wil ik tot nut en tot vreugde van deze heren en van hun publiek
op deze plaats een Engels en Russisch oordeel citeren. De Saturday Review, welk blad mijn
inzichten beslist vijandig gezind is, schreef bij haar aankondiging van de eerste Duitse druk: De
wijze van uiteenzetting ‘verleent ook aan de meest droge economische problemen een eigen bekoring
(charm).’ De Petersburgse Courant schrijft in het nummer van 20 april 1872 onder meer:
‘De uiteenzetting munt, behoudens enkele bepaalde gedeelten, uit door haar grote mate van begrijpelijkheid,
duidelijkheid en, ondanks het grote wetenschappelijke kaliber van het onderwerp,
door buitengewone levendigheid. In dit opzicht lijkt de schrijver. . . in de verste verte niet op de
meerderheid van de Duitse geleerden, die. . . hun boeken in zulk een duistere en dorre taal schrijven
dat de gewone sterveling daar het hoofd op breekt.’ De lezers van de verschijnende Duits-nationaal-liberale
hoogleraarsliteratuur breken echter iets heel anders dan hun hoofd.