Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Evenals de aanvalskracht van een eskadron cavalerie of het vermogen van een regiment infanterie
om tegenstand te bieden essentieel verschilt van de som van de door iedere cavalerist en infanterist
afzonderlijk ontwikkelde aanvalskracht of tegenstand, op dezelfde wijze verschilt ook de som
van de mechanische krachten der arbeiders afzonderlijk van het maatschappelijke vermogen dat
tot ontwikkeling komt wanneer vele personen gelijktijdig bij één en dezelfde verrichting samenwerken,
zoals bij het optillen van een zware vracht, het draaien van een zwengel, het opruimen
van een obstakel, enzovoort.[11] Het resultaat van de gecombineerde arbeid zou hier helemaal
niet of slechts in veel meer tijd of op zeer kleine schaal tot stand gebracht kunnen worden. Het
gaat hier niet om vergroting van het individuele productieve vermogen door coöperatie, maar om
het vormen van een productief vermogen, dat als zodanig de kracht van een massa moet
zijn.[11a]
Afgezien van het nieuwe vermogen, dat uit de samensmelting van vele krachten tot één totaalkracht
voortvloeit, doet alleen al het maatschappelijke contact bij de meeste productieve werkzaamheden
een wedijver en een bijzondere opwekking van de levenslust (animal spirits) ontstaan,
waardoor het individuele prestatievermogen van de enkeling wordt vergroot, zodat een dozijn
personen samen in een gelijktijdige arbeidsdag van 144 uur een veel groter product levert
dan 12 arbeiders, die ieder afzonderlijk 12 uur werken of dan één arbeider, die 12 dagen achter
elkaar werkt.[12] Dat komt omdat de mens van nature, zo hij al niet — als Aristoteles beweerde
— een politiek,[13] in ieder geval een maatschappelijk dier is.
Ofschoon vele personen gelijktijdig samen hetzelfde of iets gelijksoortigs doen, kan de individuele
arbeid van een ieder toch als deel van de totale arbeid verschillende fasen van het arbeidsproces
zélf vormen, welke fasen door het arbeidsvoorwerp ten gevolge van de coöperatie sneller
worden doorlopen. Wanneer bijvoorbeeld metselaars een rij vormen om stenen van de voet van
een steiger naar de nok te verplaatsen, doet ieder van hen hetzelfde; maar desondanks vormen de
afzonderlijke verrichtingen op elkaar volgende delen van een gezamenlijke verrichting, bijzondere
fasen, die door iedere steen in het arbeidsproces moeten worden doorlopen en waardoor die
stenen via bijvoorbeeld de 24 handen van de samengestelde arbeider sneller op hun plaats worden
gebracht dan door de twee handen van iedere afzonderlijke arbeider, die de steiger op en af zou
lopen.[14] Het arbeidsvoorwerp doorloopt dezelfde ruimte in een kortere tijd. Een combinatie
van arbeid heeft eveneens plaats wanneer bijvoorbeeld bij het bouwen gelijktijdig van verschillende
kanten begonnen wordt, hoewel de samenwerkende personen ook dan hetzelfde of iets gelijksoortigs
verrichten. De gecombineerde arbeidsdag van 144 uur, waarin het arbeidsvoorwerp
van vele kanten in de ruimte wordt aangepakt omdat de gecombineerde arbeider of totaalarbeider
zowel van voren als van achteren ogen en handen heeft en in zekere zin alomtegenwoordig is,
doet de voltooiing van het totale product sneller verlopen dan het geval zou zijn bij 12 12-urige
arbeidsdagen van min of meer op zichzelf staande arbeiders, die het werk maar van één kant zouden
aanpakken. In dezelfde tijd komen verschillende delen van het product tot stand.
We hebben er de nadruk op gelegd dat de vele personen, die elkaar aanvullen, hetzelfde of iets
gelijksoortigs doen, omdat deze meest eenvoudige vorm van gemeenschappelijke arbeid ook in
de meest ontwikkelde gedaante van de coöperatie een grote rol speelt. Wanneer het arbeidsproces
gecompliceerd is, kan men alleen al dank zij het grote aantal personen de verschillende werkzaamheden
over verschillende personen verdelen, waardoor die werkzaamheden gelijktijdig wor-