Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

estanddelen. Wanneer iemand zijn gehele bezit verteert doordat hij schulden maakt tot een bedrag,
dat gelijk is aan de waarde van dit bezit, vertegenwoordigt zijn hele bezit niet meer dan het
totaal van zijn schulden. Op dezelfde wijze vertegenwoordigt, wanneer de kapitalist het equivalent
van zijn voorgeschoten kapitaal heeft opgeteerd, de waarde van dit kapitaal nog slechts het
totaal van de door hem om niet toegeëigende meerwaarde. Van zijn oude kapitaal bestaat geen
snippertje waarde meer.
Geheel afgezien van iedere accumulatie wordt dus door de enkele continuïteit van het productieproces
of de enkelvoudige reproductie na kortere of langere tijd ieder kapitaal noodzakelijkerwijs
gewijzigd in geaccumuleerd kapitaal of gekapitaliseerde meerwaarde. Zelfs wanneer het kapitaal
bij zijn eerste aanwending in het productieproces door eigen arbeid van de bezitter diens eigendom
was geworden, vroeger of later wordt het een zonder equivalent toegeëigende waarde of —
hetzij in de vorm van geld, hetzij in een andere vorm — belichaming van onbetaalde arbeid van
derden.
In hoofdstuk IV hebben we gezien dat het bestaan van waardeproductie en warencirculatie niet
voldoende is om geld om te zetten in kapitaal. Eerst moeten aan de ene kant de bezitters van
waarde of geld en aan de andere kant de bezitters van de waardescheppende substantie, enerzijds
de bezitters van productie- en bestaansmiddelen en anderzijds de mensen, die uitsluitend arbeidskracht
bezitten, als koper en verkoper tegenover elkaar komen te staan. De feitelijk gegeven basis,
het uitgangspunt van het kapitalistische productieproces, is de scheiding tussen het arbeidsproduct
en de arbeid zelf, tussen de objectieve arbeidsvoorwaarden en de subjectieve arbeidskracht.
Wat in het begin slechts uitgangspunt was, wordt door de enkele continuïteit van het proces, de
enkelvoudige reproductie, steeds opnieuw voortgebracht en vereeuwigd als het bijzondere resultaat
van de kapitalistische productie. Enerzijds wordt door het productieproces de stoffelijke rijkdom
voortdurend veranderd in kapitaal, in middelen voor meerwaardevorming en in genotmiddelen
voor de kapitalist. Anderzijds komt de arbeider steeds weer uit het proces te voorschijn zoals
hij eraan begon: persoonlijke bron van rijkdom, maar verstoken van alle middelen om deze rijkdom
voor zichzelf te realiseren. Aangezien hem reeds vóór hij aan het proces begon zijn eigen
arbeid werd ontnomen, door de kapitalist werd toegeëigend en door het kapitaal werd ingelijfd,
wordt die arbeid gedurende het proces steeds weer belichaamd in het product van anderen. Aangezien
het productieproces tevens het proces van consumptie van arbeidskracht door de kapitalisten
is, wordt het product van de arbeider niet alleen voortdurend omgezet in waren, maar in kapitaal,
in waarde die de waardescheppende kracht uitzuigt, in bestaansmiddelen waarmee personen
worden gekocht, in productiemiddelen waarmee producenten worden gebruikt.[5] De arbeider
zelf produceert dus onophoudelijk de objectieve rijkdom als kapitaal, een hem vreemde, hem beheersende
en hem uitbuitende macht; de kapitalist produceert even onophoudelijk de arbeidskracht
als subjectieve, van haar eigen middelen tot concretisering en verwezenlijking gescheiden,
abstracte, slechts in het lichaam van de arbeider bestaande bron van rijkdom, kortom: de arbeider
als loonarbeider.[6] Deze onafgebroken reproductie of vereeuwiging van de arbeider is een voorwaarde
sine qua non (noodzakelijk te vervullen voorwaarde) van de kapitalistische productie.
De consumptie van de arbeider is van tweeërlei aard. In de productie zelf consumeert hij door
zijn arbeid productiemiddelen, die hij omzet in producten met een waarde, welke groter is dan die