Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Daarom vormt deze categorie voor het kapitaal een onuitputtelijk reservoir van beschikbare arbeidskracht.
Hun levensniveau daalt beneden het gemiddelde, normale niveau van de arbeidende
klasse en juist hierdoor vormt zij de brede grondslag voor de bijzondere takken van uitbuiting van
het kapitaal. Zij wordt gekenmerkt door een maximum aan arbeidstijd en een minimum aan arbeidsloon.
In de rubriek huisarbeid hebben wij hun voornaamste gedaante reeds ontmoet. Zij
worden voortdurend gerekruteerd uit de overtolligen van de grootindustrie en de landbouw en in
het bijzonder ook uit de ondergaande industrietakken, waar het ambachtsbedrijf door de manufactuur
en de manufactuur door het machinale bedrijf is overwonnen. Hun aantal neemt toe naarmate
de omvang en de kracht van de accumulatie het aantal overtolligen groter maakt. Maar zij vormen
tevens een zichzelf reproducerend en bestendigend deel van de arbeidersklasse, dat in verhouding
een groter aandeel aan de totale groei van de arbeidersklasse heeft dan de overige delen.
In feite is niet alleen de hoeveelheid geboorten en sterfgevallen, maar ook de absolute grootte van
de gezinnen omgekeerd evenredig met de hoogte van het arbeidsloon, dus omgekeerd evenredig
met de hoeveelheid bestaansmiddelen, waarover de verschillende categorieën arbeiders beschikken.
Deze wereld van de kapitalistische maatschappij zou voor de wilden of zelfs voor de geciviliseerde
kolonisten een onzinnigheid zijn. Het doet denken aan de massale reproductie van individueel
zwakke en veel vervolgde diersoorten.[87]
Ten slotte wordt de onderste laag van de relatieve overbevolking gevormd door de wereld van het
pauperisme. Afgezien van vagebonden, misdadigers, prostituees, kortom het eigenlijke lompenproletariaat,
bestaat deze laag van de samenleving uit drie categorieën. In de eerste plaats zij, die
geschikt zijn om arbeid te verrichten. Men hoeft slechts een oppervlakkige blik op de statistiek
van het Engelse pauperisme te werpen om te zien dat het aantal paupers met iedere crisis toeneemt
en met iedere opleving van de handel afneemt. In de tweede plaats de wezen en de kinderen
van paupers. Zij zijn kandidaten voor het industriële reserveleger en zij worden in perioden
van grote opbloei, zoals bijvoorbeeld in 1860, snel en in grote getale in het actieve arbeidersleger
opgenomen. In de derde plaats de verwaarloosden, de havelozen, zij die ongeschikt zijn voor de
arbeid. Dit zijn voornamelijk personen, die ten ondergaan omdat zij als gevolg van de arbeidsverdeling
niet in staat zijn zich aan andere omstandigheden aan te passen; verder diegenen, die
ouder worden dan de normale leeftijd van de arbeider en ten slotte de slachtoffers van de industrie,
wier aantal toeneemt met de uitbreiding van het gebruik van gevaarlijke machines, van mijnbouw,
chemische fabrieken, enzovoort: verminkten, zieken, weduwen, enzovoort. Het pauperisme
vormt het tehuis voor invaliden van het actieve arbeidersleger en het dode gewicht van het
industriële reserveleger. Het ontstaan van het pauperisme ligt opgesloten in de voortbrenging van
de relatieve overbevolking, de onvermijdelijkheid van het pauperisme is de onvermijdelijkheid
van de relatieve overbevolking en met de relatieve overbevolking vormt het pauperisme een bestaansvoorwaarde
van de kapitalistische productie en van de ontwikkeling van de rijkdom. Het
behoort tot de faux frais (bijkomende kosten) van de kapitalistische productie, die het kapitaal
echter grotendeels van eigen schouders weet af te wentelen op die van de arbeidersklasse of van
de kleine middenstand.
Hoe groter de maatschappelijke rijkdom, het functionerende kapitaal, omvang en kracht van de
groei van het kapitaal, dus ook de absolute grootte van het proletariaat en zijn arbeidsproductiviteit
is, des te groter is het industriële reserveleger. De beschikbare arbeidskracht komt door dezelfde
oorzaken tot ontplooiing als de expansiekracht van het kapitaal. De proportionele grootte
van het industriële reserveleger neemt dus toe met de krachten van de rijkdom. Maar hoe groter