Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

prijssom van de waren ten gevolge van de wijziging in hun prijzen toe- of afneemt. Hiervoor is
het helemaal niet nodig dat de prijzen van alle waren gelijktijdig stijgen of dalen. De prijsstijging
van een bepaald aantal belangrijke artikelen in het ene geval, de daling van hun prijzen in het andere,
is voldoende om de te realiseren prijssom van alle in circulatie zijnde waren te vergroten of
te verkleinen, dus ook om meer of minder geld in omloop te brengen. Onverschillig of de wijziging
in de prijzen van de waren een werkelijke waardeverandering weerspiegelt of dat het slechts
prijsschommelingen op de markt betreft, de uitwerking hiervan op het totaal van de circulatiemiddelen
is dezelfde.
Laten we eens als gegeven aannemen een aantal niet samenhangende, simultane en ruimtelijk
naast elkaar plaatsvindende verkopen of partiële metamorfosen, bijvoorbeeld van 1 mud tarwe,
20 el linnen, 1 bijbel en 4 vaten jenever. Wanneer de prijs van elk van deze artikelen £2 bedraagt,
de te realiseren prijssom dus £8 is, moet een hoeveelheid geld van £8 in omloop worden gebracht.
Zijn deze waren echter schakels van de ons bekende metamorfosereeks (1 mud tarwe —
£2 — 20 el linnen — £2 — 1 bijbel — £2 — 4 vaten jenever — £2), dan laten de £2 de verschillende
waren volgens de reeks circuleren, waarbij die £2 de prijzen van de waren volgens de reeks
realiseren, dus ook de prijssom van £8 realiseren, om ten slotte in de zak van de jeneverstoker tot
rust te komen. De £2 maken vier bewegingen. Deze herhaalde plaatsverwisseling van dezelfde
geldstukken brengt de dubbele vormverandering van de waren tot uiting, hun beweging in twee
tegengestelde stadia van de circulatie en de ineenstrengeling van de metamorfosen van verschillende
waren.[76] De tegengestelde en elkaar aanvullende fasen, via welke dit proces verloopt,
kunnen niet ruimtelijk naast elkaar plaatsvinden, maar moeten elkaar chronologisch opvolgen.
Derhalve vormen de tijdseenheden de maat; anders gezegd: het aantal omlopen van dezelfde
geldstukken in een gegeven tijd is de maat voor de omloopsnelheid van het geld. Laten we eens
aannemen dat het circulatieproces van elk van de vier waren bijvoorbeeld een dag duurt. In dat
geval is de te realiseren prijssom £8, lopen dezelfde geldstukken vier keer om en bedraagt de
hoeveelheid van het in omloop zijnde geld £2. Anders gezegd: voor een gegeven tijdsverloop van
het circulatieproces geldt:
prijssom van de waren
aantal omlopen van dezelfde geldstukken
=
hoeveelheid van het als circulatiemiddel
functionerend geld
Deze wet bezit algemene geldigheid. Enerzijds omvat het circulatieproces van een land in een
gegeven tijdsverloop vele versplinterde, simultane en ruimtelijk naast elkaar plaatsvindende verkopen
(respectievelijk aankopen) of partiële metamorfosen, waarin dezelfde geldstukken slechts
één keer van plaats veranderen, dat wil zeggen slechts één enkele omloop volbrengen; anderzijds
bestaat dit proces deels uit vele naast elkaar plaatsvindende, deels uit in elkaar overlopende reeksen
metamorfosen met talrijke of minder talrijke schakels, in welke reeksen dezelfde geldstukken
meer of minder talrijke omlopen volbrengen. Het totaal van de bewegingen van alle zich in omloop
bevindende, gelijknamige geldstukken geeft echter het gemiddelde aantal omlopen van het
enkele geldstuk aan, anders gezegd: de gemiddelde omloopsnelheid van het geld. De hoeveelheid
geld, die aan het begin van het — bijvoorbeeld dagelijkse — circulatieproces in omloop wordt