Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

a————————b’——b————c
het stuk b’-b gelijk is aan de helft van bc, d.w.z. gelijk is aan 1 arbeidsuur. Indien nu in de 12-urige
arbeidsdag ac het punt b wordt verschoven naar b’, dan breidt bc zich uit tot b’c, neemt de
meerarbeid met de helft toe (van 2 tot 3 uur), terwijl de arbeidsdag 12 uur blijft duren. Deze uitbreiding
van de meerarbeid van bc tot b’c, van 2 tot 3 uur, is echter kennelijk onmogelijk zonder
een gelijktijdige inkrimping van de noodzakelijke arbeid van ab tot ab’, van 10 tot 9 uur. De verlenging
van de meerarbeid gaat dus gepaard met een verkorting van de noodzakelijke arbeid, anders
gezegd: een deel van de arbeidstijd dat de arbeider tot dusverre inderdaad voor zichzelf aanwendde,
wordt veranderd in arbeidstijd voor de kapitalist. Niet de lengte van de arbeidsdag is
veranderd, maar de verdeling van de arbeidsdag in noodzakelijke arbeid en meerarbeid.
Aan de andere kant is het duidelijk dat de omvang van de meerarbeid zelf gegeven is bij een bepaalde
lengte van de arbeidsdag en een bepaalde waarde van de arbeidskracht. De waarde van de
arbeidskracht, dat wil zeggen de voor haar productie vereiste arbeidstijd, bepaalt de arbeidstijd
die noodzakelijk is voor de reproductie van haar waarde. Wanneer een arbeidsuur wordt voorge-
steld door een hoeveelheid goud van een 1 / 2 s. of 6d. en wanneer de dagwaarde van de arbeids-
kracht 5s. is, moet de arbeider dagelijks 10 uur werken ten einde de hem door het kapitaal betaalde
dagwaarde van zijn arbeidskracht te vervangen of een equivalent te produceren voor de waarde
van zijn dagelijks noodzakelijke bestaansmiddelen. Met de waarde van deze bestaansmiddelen
is de waarde van zijn arbeidskracht,[1] met de waarde van zijn arbeidskracht is de lengte van de
noodzakelijke arbeidstijd gegeven. De lengte van de meerarbeid wordt echter verkregen door de
noodzakelijke arbeidstijd af te trekken van de totale arbeidsdag. Trekken we 10 uur af van de 12
uur, dan blijven 2 uur over en het is niet duidelijk hoe onder de gegeven voorwaarden de meerarbeid
tot meer dan de 2 uur kan worden verlengd. Zeker, de kapitalist kan de arbeider in plaats van
5s. slechts 4s. 6d. of nog minder betalen. Voor de reproductie van deze waarde van 4s. 6d. zouden
9 arbeidsuren voldoende zijn, zodat van de 12-urige arbeidsdag 3 in plaats van 2 uur aan de
meerarbeid zou toevallen en de meerwaarde zelf zou stijgen van 1s. tot 1s. 6d. Dit resultaat zou
echter alleen kunnen worden bereikt door het loon van de arbeider te drukken tot beneden de
waarde van zijn arbeidskracht. Met de 4s. 6d., die hij in 9 uur produceert, beschikt hij over 1 / 10
minder aan bestaansmiddelen dan voorheen en derhalve heeft slechts een gebrekkige reproductie
van zijn arbeidskracht plaats. De meerarbeid zou hier alleen maar worden verlengd door overschrijding
van haar normale grenzen; haar domein zou slechts worden vergroot door een rechteloze
afbrokkeling van het terrein van de noodzakelijke arbeidstijd. Ondanks de belangrijke rol die
deze methode in de feitelijke beweging van het arbeidsloon speelt, is zij hier uitgesloten, omdat
we ervan uitgingen dat de waren, dus ook de arbeidskracht, tegen hun volle waarde worden gekocht
en verkocht. Hiervan uitgaande kan de arbeidstijd, noodzakelijk voor de productie van de
arbeidskracht of reproductie van de waarde der arbeidskracht, niet worden verkort door het loon
van de arbeider beneden de waarde van diens arbeidskracht te laten dalen, maar alleen door deze
waarde zélf te laten dalen. Bij een gegeven lengte van de arbeidsdag moet de verlenging van de
meerarbeid voortkomen uit de verkorting van de noodzakelijke arbeidstijd en niet omgekeerd de
verkorting van de noodzakelijke arbeidstijd uit de verlenging van de meerarbeid. In ons voor-
beeld moet de waarde van de arbeidskracht werkelijk met 1 / 10 dalen opdat de noodzakelijke ar-
beidstijd met 1 / 10 van 10 tot 9 uur — afneemt en de meerarbeid wordt verlengd van 2 tot 3 uur.