Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

tend vrouwen in dienst neemt. Hij geeft de voorkeur aan getrouwde vrouwen, in het bijzonder
vrouwen met een gezin thuis, dat voor het onderhoud van hen afhankelijk is. Zij letten beter op en
zij zijn handelbaarder dan ongetrouwde vrouwen en zij zijn gedwongen het uiterste van hun
krachten te geven om zich van de noodzakelijke bestaansmiddelen te voorzien. Zo worden de
deugden, in het bijzonder de deugd van het vrouwelijke karakter, ten kwade gekeerd - zo wordt al
het zedelijke en het tedere in de vrouwelijke aard tot middel gemaakt van haar slavernij en haar
lijden.’ Ten-hours Factory Bill, the Speech of Lord Ashley, March 15, 1844, London, 1844, p. 20.
[143] ‘Sinds de algemene invoering van kostbare machinerie is de menselijke natuur tot ver boven
haar gemiddelde kracht geforceerd.’ Robert Owen, Observations on the effects of the Manufacturing
System, tweede druk, London, 1817 [p. 16].
[144] De Engelsen, die geneigd zijn de eerste empirische verschijningsvorm van een zaak te beschouwen
als de oorzaak daarvan, geven dikwijls de grote kinderroof à la Herodes, welke het
kapitaal bij de invoering van het fabriekssysteem in de arm en weeshuizen pleegde en waardoor
het zich voorzag van totaal willoos mensenmateriaal, als oorzaak van de langere arbeidstijd in de
fabrieken. Bijvoorbeeld Fielden, zelf een Engelse fabrikant: ‘Het is duidelijk dat de langere werktijden
werden veroorzaakt doordat zo’n groot aantal behoeftige kinderen uit verschillende delen
van het land werd bijeengebracht, dat de patroons onafhankelijk waren van de arbeiders en dat,
na eenmaal met hulp van het rampzalige materiaal een gewoonte van de lange werktijden te hebben
gemaakt, zij dit ook gemakkelijk aan de anderen konden opleggen.’ J. Fielden, The Curse of
the Factory System, London, 1836, p. 11. Met betrekking tot de vrouwenarbeid verklaart fabrieksinspecteur
Saunders in het fabrieksrapport van 1844: ‘Onder de arbeidsters bevinden zich
vrouwen die vele weken achtereen, uitgezonderd enige dagen, van 6 uur ‘s ochtends tot 12 uur ‘s
nachts werken met minder dan twee uur schafttijd. Zodat voor hen gedurende vijf dagen van de
week van de 24 uur per etmaal slechts zes uren overblijven om van huis naar de fabriek en terug
te gaan en om in bed uit te rusten.’
[145] ‘Beschadiging van de gevoelige bewegende delen van het metalen mechanisme kan worden
veroorzaakt door het niet gebruiken van de machine.’ Ure, t.a.p., p. 28.
[146] De reeds hierboven aangehaalde Manchester Spinner (Times van 26 november 1862) rekent
tot de kosten der machinerie: ‘Ze (namelijk de korting voor de slijtage van de machine -M.) is
eveneens bedoeld om het verlies te dekken, dat steeds ontstaat doordat de machines, voordat zij
zijn versleten, worden vervangen door andere van een nieuwere of betere constructie.’
[147] ‘Men schat dat de constructie van een enkele machine volgens een nieuw model ongeveer
vijfmaal zoveel kost als de reconstructie van dezelfde machine volgens hetzelfde model.’ Babbage,
t.a.p., pp. 211, 212.
[148] ‘Sinds enkele jaren zijn zovele en belangrijke verbeteringen aangebracht in de fabricage
van tule, dat een goed onderhouden machine, waarvan de oorspronkelijke kostprijs £1200 bedroeg,
enkele jaren later voor £60 werd verkocht. . . De verbeteringen volgden elkaar met zulk
een snelheid op, dat de machines onafgemaakt in handen van de machinebouwers bleven, omdat
ze door betere uitvindingen reeds waren verouderd.’ In dit onstuimig overgangstijdperk gingen de
fabrikanten van tule er spoedig toe over met hulp van dubbele ploegen de oorspronkelijke arbeidstijd
van acht uur uit te breiden tot 24 uur. Babbage, t.a.p., p. 233.
[149] ‘Het spreekt vanzelf dat met de eb en vloed van de markt en met de afwisseling van vergroting
en inkrimping van de vraag steeds weer de situatie zal ontstaan, waarin de fabrikant aanvullend
vlottend kapitaal kan aanwenden zonder het vaste kapitaal te vergroten. . . wanneer grotere
hoeveelheden grondstof kunnen worden verwerkt zonder dat dit aanvullen de kosten met zich