Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

[297] Volgens de Engelse fabriekswet kunnen ouders geen kinderen beneden de leeftijd van 14
jaar naar de ‘gecontroleerde’ fabrieken sturen zonder hen tevens lager onderwijs te laten geven.
De fabrikant is verantwoordelijk voor nakoming van de wet. ‘Fabrieksonderwijs is verplicht en
het is een voorwaarde voor de arbeid.’ Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1865, p.
111.
[298] Zie voor de gunstige resultaten van de combinatie van gymnastiek (voor jongens ook militaire
oefeningen) met verplicht onderwijs voor de fabriekskinderen en voor bezoekers van armenscholen
de rede van N. W. Senior op het zevende jaarcongres van de ‘National Association for the
Promotion of Social Science’ in het Report of proceedings etc., London, 1863, pp. 63-64. Zie ook
Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1865, pp. 118-120, 126 vv.
[299] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1865, pp. 118, 119. Een naïeve zijdefabrikant
verklaarde voor de Children’s Employment Commission: ‘Ik ben er absoluut van overtuigd
dat het ware geheim voor het verkrijgen van goede arbeiders gezocht moet worden in de combinatie
van arbeid en onderwijs van hun jeugd af. Natuurlijk moet de arbeid niet inspannend, vervelend
of ongezond zijn. Ik wou dat mijn eigen kinderen de school konden afwisselen met arbeid en
spel’. Children’s Employment Commission, Fifth Report, p. 82, nr. 36.
[300] Senior, t.a.p., p. 66. Hoe de grootindustrie in een bepaald stadium van haar ontwikkeling
door de omwenteling in de materiële productiewijze en in de maatschappelijke productieverhoudingen
ook de geesten verwart, wordt op treffende wijze aangetoond door een vergelijking tussen
de rede van N. W. Senior van 1863 met zijn filippica tegen de fabriekswet van 1833 of door een
vergelijking tussen de op het genoemde congres heersende opvattingen met de omstandigheid dat
het in bepaalde delen van het Engelse platteland de arme ouders nog altijd op straffe van de hongerdood
verboden is hun kinderen onderwijs te laten geven. Zo deelt de heer Snell mee dat het in
Somersetshire gewoonte is om een arme man, die een beroep doet op de armenverzorging, te
dwingen zijn kinderen van school te nemen. De heer Wollarston, predikant te Feltham, noemde
gevallen waarbij aan gezinnen iedere ondersteuning werd geweigerd ‘omdat zij hun kinderen
naar school sturen’!
[301] Wanneer machines voor handwerkslieden, door menselijke kracht gedreven, direct of indirect
wedijveren met ontwikkelde, dat wil zeggen door mechanische kracht gedreven machines,
vindt een grote omwenteling plaats met betrekking tot de arbeider, die de machine aandrijft. Oorspronkelijk
verving de stoommachine deze arbeider, nu moet hij de stoommachine vervangen. De
inspanning en de besteding van arbeidskracht worden nu monsterachtig, vooral voor de onvolwassenen,
die tot deze kwelling zijn veroordeeld! Zo trof het commissielid Longe in Coventry en
omgeving jongens aan tussen 10 en 15 jaar, die werden gebruikt voor het draaien van de lintgetouwen,
afgezien van nog jongere kinderen, die getouwen van kleinere omvang moesten draaien.
‘Het is een buitengewoon zware arbeid. De jongen is louter een vervangingsmiddel van stoomkracht.’
Children’s Employment Commission, Fifth Report, 1866, p. 114, nr. 6. Zie voor de
moorddadige gevolgen van ‘dit systeem van slavenarbeid’, zoals het officiële rapport het noemt,
p. 114 vv.
[302] T.a.p., p. 3, nr. 24.
[303] T.a.p, p. 7, nr. 60.
[304] ‘In enkele delen van de Schotse hooglanden. . . verschenen volgens de Statistical Account
herders en cottars (keuterboeren) met schoenen, die zij zelf hadden gemaakt van leer, dat zij zelf
hadden gelooid; in kleren die door geen andere handen waren gegaan dan hun eigen handen,
waarvoor zij zelf het materiaal van de schapen hadden geschoren of waarvoor zij zelf het vlas
hadden verbouwd. Bij de vervaardiging van de kledingstukken werd nauwelijks een gekocht arti-