Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

De ongelofelijke broodvervalsing, in het bijzonder in Londen, werd voor het eerst onthuld door
een commissie uit het Lagerhuis ‘Over de vervalsing van voedingsmiddelen’ (1855-56) en door
het geschrift van dr. Hassall, Adulterations Detected.[74] Deze onthullingen hebben geleid tot de
wet van 6 augustus 1860 ‘for preventing the adulteration of articles of food and drink’ (wet ter
voorkoming van vervalsing van voedingsmiddelen en dranken). Deze wet is een dode letter gebleven,
aangezien natuurlijk alle mogelijke consideratie werd gehouden met de vrijhandelaar, die
van plan is door koop en verkoop van vervalste waren ’to turn an honest penny’ (een eerlijke duit
te verdienen).[75] De commissie zelf formuleerde op min of meer naïeve wijze als haar mening
dat vrijhandel in wezen betekende handel in vervalste materie, of, zoals de Engelsen het geestig
uitdrukken, in sophisticated goods. Inderdaad slaagt dit soort ‘sofisten’ er beter in dan Protagoras
om van zwart wit te maken en van wit zwart en beter dan de Eleaten om ad oculus (zo dat men
het kan zien) aan te tonen dat al hetgeen reëel is slechts schijn is.[76]
In ieder geval had de commissie de aandacht van het publiek op zijn ‘dagelijks brood’ gevestigd
en daardoor ook op de bakkerij. Tegelijkertijd weerklonk op de openbare vergaderingen en in de
petities aan het parlement de klacht van de Londense bakkersgezellen over afbeuling, enzovoort.
Deze klacht werd zo luid, dat de heer H. S. Tremenheere, die ook lid was geweest van de hierboven
genoemde commissie van 1863, werd aangesteld tot Koninklijk Commissaris van Onderzoek.
Zijn rapport[77] en de daarbij gevoegde getuigenissen vielen het publiek zwaar, niet zozeer op
het hart dan wel op de maag. De bijbelvaste Engelsman wist dat de mens — tenzij uitverkoren
om te leven als kapitalist, landlord (grondbezitter) of ‘sinecurist’ — geroepen is het brood in het
zweet zijns aanschijns te verdienen, maar hij wist niet dat hij mét zijn brood dagelijks een zekere
hoeveelheid mensenzweet moest eten, doortrokken met ettervocht, spinnenwebben, dooie kakkerlakken
en bedorven Duitse gist, afgezien nog van aluin, zandsteen en dergelijke aangename minerale
ingrediënten. Zonder enige consideratie voor Zijne Heiligheid de Vrijhandel werd daarom de
tot die tijd ‘vrije’ bakkerij onderworpen aan het toezicht van een rijksinspectie. Dit geschiedde
volgens een wet, die tegen het einde van de parlementszitting van 1863 werd aangenomen. Bij
dezelfde wet werd voor bakkersgezellen beneden de 18 jaar verboden te werken van 9 uur ‘s
avonds tot 5 uur ‘s ochtends. Deze laatste bepaling spreekt boekdelen over de overmatige arbeid
in deze, ons zo ouderwets prettig aandoende bedrijfstak.
‘Een Londense bakkersgezel begint gewoonlijk om 11 uur ‘s avonds met zijn arbeid. Hij maakt
dan het deeg, hetgeen een zeer vermoeiende bezigheid is en wat, al naar gelang de omvang en de
fijnheid van het baksel, een half uur à drie kwartier in beslag neemt. Hij gaat dan op de deegplank
liggen (welke tevens dient als deksel van de trog, waarin het deeg gemaakt wordt) en slaapt een
paar uur met een meelzak onder zijn hoofd en een andere over zijn lichaam. Daarna begint een
snelle en onafgebroken arbeid van 4 uren: het werpen, afwegen, vormen, in de oven schuiven en
uit de oven halen van het deeg. De temperatuur in een bakkerij varieert van 75° tot 90° en in kleine
bakkerijen is de temperatuur eerder hoger dan lager. Wanneer de arbeid van het bakken van
brood en broodjes voltooid is, begint de bezorging; een aanzienlijk deel van de dagloners brengt,
na de hierboven beschreven zware nachtarbeid, in manden en in karren het brood huis aan huis
rond en werkt intussen ook nog vaak in de bakkerij. Naar gelang van het jaargetijde en de grootte
van de zaak is het werk tussen 1 en 6 uur in de middag afgelopen, terwijl een ander deel van de
knechten tot laat in de namiddag in de bakkerij bezig is.’[78] ‘Tijdens het Londense seizoen beginnen
de knechten van de bakkers in West End, die hun brood tegen de “volle” prijs verkopen, ‘s
avonds om 11 uur en werken, met een onderbreking van één of twee vaak zeer korte tussenpozen,