Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

waarde, die in kapitaal wordt omgezet, variabel kapitaal worden. Maar in werkelijkheid wordt de
meerwaarde, evenals de oorspronkelijk voorgeschoten waarde, gesplitst in constant en variabel
kapitaal, in productiemiddelen en arbeidskracht. Arbeidskracht is de vorm van het variabele kapitaal
binnen het productieproces. Binnen dit proces wordt de arbeidskracht zelf geconsumeerd
door kapitalisten. Door haar functie — de arbeid -verteert de arbeidskracht productiemiddelen.
Tevens wordt het bij de koop van arbeidskracht betaalde geld omgezet in bestaansmiddelen, die
niet door de ‘productieve arbeid’, maar door de ‘productieve arbeider’ worden verteerd. A. Smith
komt via een in haar grondslagen onjuiste analyse tot de absurde conclusie, dat ook al wordt ieder
individueel kapitaal gesplitst in een constant en een variabel bestanddeel, het maatschappelijk
kapitaal alleen maar wordt opgelost in variabel kapitaal, dat wil zeggen alleen maar wordt besteed
voor betaling van arbeidsloon. Stel dat een lakenfabrikant £2.000 omzet in kapitaal. Hij besteedt
een deel van het geld voor de aankoop van wevers, een ander deel voor het kopen van garen,
machines, enzovoort. Maar de personen, van wie hij het garen en de machines heeft gekocht,
betalen op hun beurt met een deel van het ontvangen geld arbeid, enzovoort, totdat het gehele bedrag
van £2.000 besteed is aan betaling van arbeidsloon, dat wil zeggen het gehele door de
£2.000 vertegenwoordigde product verteerd is door productieve arbeiders. Men ziet dat de gehele
kracht van het argument ligt opgesloten in het woordje ‘enzovoort’, dat ons van het kastje naar de
muur stuurt. In feite breekt A. Smith het onderzoek juist daar af, waar de moeilijkheden
beginnen.[31]
Zolang men alleen maar let op het fonds van de totale jaarproductie, is het jaarlijkse reproductieproces
eenvoudig te begrijpen. Maar alle samenstellende delen van de jaarproductie moeten op de
markt worden gebracht en dan beginnen de moeilijkheden. De bewegingen van de afzonderlijke
kapitalen en persoonlijke inkomens kruisen elkaar, vermengen zich en gaan verloren in een algemene
verandering van plaats — de circulatie van de maatschappelijke rijkdom — die het uitzicht
van de waarnemer verduistert en hem bij zijn onderzoek voor zeer ingewikkelde problemen stelt.
In Afdeling III van Boek II zal ik een analyse geven van de werkelijke samenhang. Het is de grote
verdienste van de fysiocraten dat zij in hun Tableau économique voor de eerste keer een poging
hebben gedaan een beeld te geven van de jaarproductie in de gedaante, waarin deze uit de circulatie
te voorschijn komt.[32]
Het spreekt overigens vanzelf dat de economen niet hebben verzuimd de stelling van A. Smith in
het belang van de kapitalistenklasse uit te buiten: dat het gehele, in kapitaal omgezette deel van
het nettoproduct wordt verteerd door de arbeidersklasse.
3. Verdeling van de meerwaarde in kapitaal en inkomen. De onthoudingstheorie
In het vorige hoofdstuk beschouwden wij de meerwaarde, respectievelijk het meerproduct alleen
als het persoonlijk consumptiefonds van de kapitalist en in dit hoofdstuk tot dusverre slechts als
een accumulatiefonds. De meerwaarde is echter noch het één noch het ander, maar tegelijkertijd
het één en het ander. Een deel van de meerwaarde wordt door de kapitalist als inkomen verteerd,[33]
een ander deel wordt als kapitaal gebruikt of geaccumuleerd.
Bij een gegeven hoeveelheid meerwaarde zal één van deze delen groter zijn naarmate het andere
kleiner is. Uitgaande van de veronderstelling dat alle andere omstandigheden gelijk blijven, bepaalt
de verhouding, waarin deze verdeling plaatsvindt, de grootte van de accumulatie. Maar het