Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

wordt, moet de hoeveelheid van het in omloop zijnde geld toenemen of afnemen. De wijziging in
de hoeveelheid circulatiemiddelen wordt hier zonder enige twijfel veroorzaakt door het geld zelf,
echter niet in zijn functie van circulatiemiddel, maar in zijn functie van waardemeter. De prijs van
de waren verandert eerst omgekeerd evenredig met de waarde van het geld en daarna verandert
het totaal van de circulatiemiddelen recht evenredig met de prijzen van de waren. Ditzelfde verschijnsel
zouden we zien optreden indien bijvoorbeeld niet de waarde van het goud daalde, maar
zilver het goud als waardemeter verving; of wanneer niet de waarde van het zilver steeg, maar het
goud het zilver uit zijn functie van waardemeter verdrong. In het eerste geval zou meer zilver
moeten circuleren dan er voordien goud in omloop was, in het andere geval minder goud dan
voordien zilver in omloop was. In beide gevallen is de waarde van het geld veranderd, dat wil
zeggen van de waar, welke als maat van de waarde functioneert; dan is dus ook de prijsuitdrukking
van de warenwaarde veranderd en derhalve ook het totaal van het in omloop zijnde geld, dat
dient voor de realisering van deze prijzen. We hebben gezien dat zich in de sfeer van de warencirculatie
een gat bevindt, waardoor goud (zilver, kortom het geldmateriaal) als waar van een gegeven
waarde binnenkomt. Deze waarde werd bij de functie van het geld als waardemeter, dus bij
de prijsbepaling, voorondersteld. Daalt nu bijvoorbeeld de waarde van de waardemeter zelf, dan
komt dit allereerst tot uiting in de prijsverandering van de waren, welke op de plaats van de productie
van de edele metalen rechtstreeks tegen dit metaal als waar worden geruild. Een groot deel
van de andere waren wordt nog lange tijd in de nu illusoir geworden, verouderde waarde van de
waardemeter gewaardeerd; dit gebeurt in het bijzonder daar, waar de omstandigheden van de
burgerlijke maatschappij minder ontwikkeld zijn. Intussen steken de waren door hun gemeenschappelijke
waardeverhouding elkaar aan, worden de goud- en zilverprijzen van de waren langzamerhand
in de door hun waarde zelf bepaalde verhoudingen aan elkaar gelijk, totdat uiteindelijk
alle warenwaarden overeenkomstig de nieuwe waarde van het geldmetaal wordt gewaardeerd.
Dit proces van nivellering gaat gepaard met een voortdurende aanwas van de edele metalen,
die ter vervanging van de rechtstreeks tegen hen geruilde waren binnenstromen. Dus in dezelfde
mate, waarin de gecorrigeerde prijzen van de waren algemeen worden, dus waarin de
waarde van de waren wordt gewaardeerd in de nieuwe, gedaalde (en tot een bepaald punt nog
steeds dalende) waarde van het metaal — in dezelfde mate is tevens reeds de voor hun realisering
noodzakelijke aanvulling aanwezig. Een eenzijdige beschouwing van de gevolgen, welke de ontdekking
van nieuwe goud- en zilvermijnen teweegbrachten, leidde in de zeventiende en vooral in
de achttiende eeuw tot de verkeerde gevolgtrekking dat de prijzen van de waren gestegen zouden
zijn omdat meer goud en zilver als circulatiemiddel functioneerde. In het volgende nemen we de
waarde van het goud als gegeven aan, zoals op het moment van de vaststelling van de prijs inderdaad
het geval is.
Uitgaande van deze veronderstelling wordt dus het totaal van de circulatiemiddelen bepaald door
de te realiseren prijssom van de waren. Wanneer we verder de prijs van iedere warensoort als gegeven
aannemen, hangt de prijssom van de waren kennelijk af van het totaal van de waren, die
zich in circulatie bevinden. Men hoeft zijn hersens niet te pijnigen om te begrijpen dat, wanneer 1
mud tarwe £2 kost, 100 mud tarwe £200, 200 mud tarwe £400 enzovoort kosten, dus dat mét het
totaal van de tarwe de hoeveelheid geld moet toenemen, welke bij verkoop met de waar van
plaats verwisselt.
Wanneer we de hoeveelheid waren als gegeven aannemen, neemt de hoeveelheid geld in omloop
mét de verandering van de prijzen toe of af. Die hoeveelheid stijgt of daalt al naar gelang de