Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

waarde meerwaarde is, dan weten wij hoe de eigenaar er aan kwam, hetgeen niets verandert aan
de aard van de waarde of van het geld.
Om de nieuw-verkregen som van £2.000 in kapitaal om te zetten zal — wanneer alle andere om-
standigheden ongewijzigd blijven — de spinner dus 4 / 5 besteden voor aankoop van katoen, en-
zovoort, en 1 / 5 voor aankoop van nieuwe spinarbeiders, die op de markt de levensbenodigdheden
zullen vinden, waarvan hij hun de waarde heeft voorgeschoten. Het nieuwe kapitaal van £2.000
functioneert dan in de spinnerij en brengt op zijn beurt een meerwaarde op van £400.
De kapitaalwaarde was oorspronkelijk voorgeschoten in de geldvorm; de meerwaarde daarentegen
bestaat van het begin af aan als waarde van een bepaald deel van het brutoproduct. Dit brutoproduct
wordt verkocht, in geld omgezet, waardoor de kapitaalwaarde haar oorspronkelijke
vorm weer krijgt, maar de meerwaarde haar oorspronkelijke bestaansvorm verliest. Vanaf dit
ogenblik echter zijn kapitaalwaarde en meerwaarde beide geldbedragen en hun heromzetting in
kapitaal voltrekt zich op precies dezelfde wijze. De kapitalist besteedt beide aan het kopen van
waren, die hem in staat stellen opnieuw met de vervaardiging van zijn artikel te beginnen, dit
keer op grotere schaal. Maar om deze waren te kopen, moeten zij op de markt aanwezig zijn.
Zijn eigen garen circuleert slechts omdat hij zijn jaarproduct op de markt heeft gebracht, zoals
alle andere kapitalisten dit met hun waren doen. Maar voordat die waren op de markt kwamen,
hadden zij reeds deel uitgemaakt van het jaarlijkse productiefonds, dat wil zeggen van het totaal
van allerlei soorten voorwerpen, waarin de som van de afzonderlijke kapitalen of het totale kapitaal
van de gemeenschap in de loop van het jaar werd veranderd en waarvan iedere individuele
kapitalist slechts een evenredig deel in handen heeft. De transacties op de markt brengen slechts
de omzet van de afzonderlijke bestanddelen van de jaarproductie tot stand en doen ze van eigenaar
veranderen, maar zij kunnen noch de totale jaarproductie vergroten, noch de aard van de geproduceerde
voorwerpen veranderen. Hoe men het totale jaarlijkse product kan gebruiken is dus
afhankelijk van zijn eigen samenstelling, maar geenszins van de circulatie.
In de eerste plaats moet de jaarproductie alle voorwerpen (gebruikswaarden) leveren, waarmee de
in de loop van het jaar verbruikte, materiële bestanddelen van het kapitaal kunnen worden vervangen.
Na aftrek hiervan blijft het netto- of meerproduct over, waarin de meerwaarde steekt. En
waaruit bestaat het meerproduct? Misschien uit dingen, die bestemd zijn voor de bevrediging van
behoeften en lusten der kapitalistenklasse, dus uit dingen die tot hun consumptiefonds behoren?
Ware dit alles, dan zou de meerwaarde er helemaal doorgejaagd zijn en zou slechts enkelvoudige
reproductie plaatsvinden.
Om te accumuleren moet men een deel van het meerproduct omzetten in kapitaal. Maar tenzij er
wonderen gebeuren kan men alleen zulke dingen in kapitaal omzetten, die in het arbeidsproces
bruikbaar zijn, dat wil zeggen productiemiddelen en verder de zaken, waarmee de arbeider zich
in stand kan houden, dus bestaansmiddelen. Dientengevolge moet een deel van de jaarlijkse
meerarbeid zijn gebruikt voor de vervaardiging van additionele productie- en bestaansmiddelen
boven het kwantum, dat voor de vervanging van het voorgeschoten kapitaal nodig was. Kortom:
de meerwaarde is alleen daardoor om te zetten in kapitaal, omdat het meerproduct — waarvan het
de waarde vormt — reeds de materiële bestanddelen van een nieuw kapitaal bevat.[21a]