Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

tériaux Manuscrits de divers Genres d’Histoire, pp. 234, 235. Hier blijkt reeds dat in alle sferen
van het maatschappelijke leven de tussenpersoon met het leeuwenaandeel gaat strijken. Op economisch
terrein bijvoorbeeld halen de financiers, de mensen van de beurs, kooplieden en winkeliers
de room van de melk; in het burgerlijk recht plukt de advocaat de partijen; in de politiek betekent
de vertegenwoordiger meer dan de kiezer, de minister meer dan soeverein; in de godsdienst
wordt God door de ‘bemiddelaar’ op de achtergrond gedrongen en deze wordt weer teruggedrongen
door de priester, die op zijn beurt de onvermijdelijke bemiddelaar is tussen de Goede
Herder en zijn schapen. Evenals in Engeland waren in Frankrijk de grote feodale gebieden in onnoemelijk
vele kleine boerderijen verdeeld, maar onder aanzienlijk ongunstiger voorwaarden
voor het landvolk. In de veertiende eeuw ontstonden de pachten, fermes of terriers. Hun aantal
nam steeds toe, tot meer dan 100.000. Zij betaalden in geld of in natura een grondrente, die vari-
eerde van 1 / 12 tot 1 / 5 deel van het product. De terriers waren leen (fiefs), achterleen (arrière-
fiefs), enzovoort, al naar gelang de waarde en omvang van de gebieden, waarvan vele slechts enkele
morgens grond omvatten. Al deze terriers bezaten in grotere of kleinere omvang de bevoegdheid
tot rechtspraak over de bewoners. Er bestonden vier instanties. Men kan zich voorstellen
hoe de landelijke bevolking te lijden had onder de druk van al deze kleine tirannen. Monteil
schrijft dat er toen 160.000 rechtbanken in Frankrijk bestonden, terwijl tegenwoordig 4.000 tribunalen
(inclusief de vrederechters) voldoende zijn.
[230] In zijn Notions de Philosophie Naturelle, Parijs, 1838.
[231] Op dit punt legt Sir James Steuart de nadruk.
[232] ‘Ik gun u,’ zegt de kapitalist, ‘de eer mij te dienen, op voorwaarde dat u het weinige dat u
rest, aan mij geeft voor de moeite die ik neem om u te bevelen.’ J. J. Rousseau, Discours sur l’économie
Politique, Genève, 1706, p. 701.
[233] Mirabeau, t.a.p., deel III, pp. 20-109 passim. Wanneer Mirabeau de afzonderlijke werkplaatsen
beschouwt als economischer en productiever dan de ‘gecombineerde’ werkplaatsen en
wanneer hij in de laatste enkel kunstmatige kasplantjes, verzorgd door de staat, ziet, is dit te verklaren
uit de toestand waarin een groot deel van de manufacturen op het Europese vasteland zich
in zijn tijd bevond.
[234] ‘Twintig pond wol, onopvallend tussen het andere werk door omgezet in de jaarlijkse kledingbehoefte
van een arbeidersgezin - dat baart geen opzien. Maar breng de wol naar de markt,
stuur het naar de fabriek, vandaar naar de grossier en naar de koopman en je hebt een omvangrijke
handel en je gebruikt een nominaal kapitaal dat twintig keer zo groot is als de waarde van de
wol. . . Zo wordt de arbeidersklasse uitgebuit om een ellendige fabrieksbevolking, een parasitaire
klasse van winkeliers en een denkbeeldig commercieel, monetair en financieel systeem in stand te
houden.’ David Urquhart, t.a.p., p. 120.
[235] Een uitzondering hierop vormt de tijd van Cromwell. Zolang de republiek bleef bestaan,
verhieven alle lagen van het Engelse volk zich uit het verval waarin de Tudors hen hadden gestort.
[236] Tuckett was zich ervan bewust dat met de invoering van de machinerie en door de vernietiging
van de manufactuur op het platteland of huisindustrie de grote wolindustrie ontstond uit de
eigenlijke manufacturen (Tuckett, t.a.p., deel I, pp. 139-144). ‘De ploeg en het juk waren uitvindingen
van de goden en het bezit van helden; zijn weefgetouwen, spindel en spinnewiel van minder
edele afkomst? Gij scheidt het spinnewiel van de ploeg, het spindel van het juk en ge krijgt
fabrieken en armhuizen, krediet en crisis, twee vijandige naties: landbouwers en kooplieden.’ David
Urquhart, t.a.p., p. 122. Maar nu komt Carey en hij beschuldigt, zeker niet ten onrechte, En-