Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

W — G. Eerste metamorfose van de waar of verkoop. De sprong van de warenwaarde uit het warenlichaam
in het goudlichaam is, zoals ik het elders heb aangeduid, de salto mortale van de waar.
Mislukt deze sprong, dan komt weliswaar niet de waar, wel echter de warenbezitter bedrogen uit.
Door de maatschappelijke arbeidsverdeling wordt zijn arbeid even eenzijdig als zijn behoeften
veelzijdig worden. Juist daarom is zijn product voor hem slechts ruilwaarde. Dit product krijgt
zijn algemeen maatschappelijk geldende equivalentvorm echter slechts in het geld en het geld
bevindt zich in een andermans zak. Om het geld daar uit te halen moet de waar voor de geldbezitter
in de eerste plaats gebruikswaarde zijn; dat wil zeggen dat de aan de waar bestede arbeid in
een maatschappelijk nuttige vorm besteed moet zijn, dat deze arbeid moet bewijzen deel uit te
maken van de maatschappelijke arbeidsverdeling. Maar de arbeidsverdeling is een natuurlijk productieorganisme,
dat zich ontwikkelde — en voortgaat zich te ontwikkelen — achter de rug van
de warenproducent om. Mogelijk is de waar het product van een nieuwe arbeidswijze, die beweert
een nieuwe-ontstane behoefte te bevredigen of die op eigen kracht probeert een behoefte te
scheppen. Een bepaalde functie, die gisteren nog slechts één van de vele functies van één en dezelfde
warenproducent was, kan zich vandaag wellicht als een bijzonder soort arbeid uit deze samenhang
losmaken, zelfstandig worden en op die manier zijn deelproduct als zelfstandige waar
naar de markt sturen; de omstandigheden kunnen voor een dergelijke afsplitsing al dan niet geschikt
zijn. Vandaag bevredigt een product een maatschappelijke behoefte, morgen wordt het
misschien geheel of ten dele door een overeenkomstig product van zijn plaats verdrongen. Ook al
is de arbeid, zoals die van onze linnenwever, een erkend lid van de maatschappelijke arbeidsverdeling,
dan wordt daardoor nog helemaal niet de gebruikswaarde van juist 20 el linnen gegarandeerd.
Indien de maatschappelijke behoefte aan linnen — en deze kent, evenals alle andere behoeften,
haar grenzen — reeds door concurrerende linnenwevers is bevredigd, dan zal het product
van onze vriend overtollig zijn, overvloedig en daardoor nutteloos. Een gegeven paard kijkt men
niet in de bek, maar hij komt ook niet op de markt om geschenken uit te delen. Stel echter dat zijn
product inderdaad gebruikswaarde bezit en dat de waar dus geld aantrekt. Nu kunnen we ons afvragen:
hoeveel geld? Het antwoord hierop vonden we reeds in de prijs van de waar, de exponent
van haar waardegrootte. We gaan hier voorbij aan mogelijke, zuiver en subjectieve rekenfouten
van de warenbezitters, die op de markt onmiddellijk op objectieve wijze worden gecorrigeerd.
We nemen aan dat onze vriend aan zijn product niet meer heeft besteed dan de gemiddelde maatschappelijk
noodzakelijke arbeidstijd. De prijs van de waar is dus niets anders dan de geldnaam
van de in haar belichaamde hoeveelheid maatschappelijke arbeid. Maar de traditionele productievoorwaarden
van de weverij kunnen zonder toestemming van onze linnenwever en achter zijn rug
om in gisting raken. Wat gisteren zonder enige twijfel voor de productie van een el linnen maatschappelijk
noodzakelijke arbeidstijd was, hoeft het vandaag niet meer te zijn; dit wordt door de
geldbezitter vol ijver aangetoond aan de hand van de prijsnoteringen van de verschillende concurrenten
van onze vriend. Tot zijn ongeluk is het aantal wevers in de wereld groot. Laten wij ten
slotte veronderstellen dat elk, op de markt aanwezig stuk linnen slechts maatschappelijk noodzakelijke
arbeidstijd bevat. Desondanks kan het totaal van deze stukken linnen een overtollige hoeveelheid
bestede arbeidstijd bevatten. Indien de markt niet in staat is de totale hoeveelheid linnen
tegen de normale prijs van 2s. per el op te nemen, dan houdt dit in dat een te groot deel van de
totale maatschappelijke arbeidstijd in de vorm van het weven van linnen werd besteed. Dit heeft
hetzelfde effect als wanneer iedere wever afzonderlijk meer dan de maatschappelijk noodzakelijke
arbeidstijd aan zijn individueel product zou hebben besteed. Hier geldt: meê gevangen, meê
gehangen. Al het linnen op de markt geldt slechts als een enkel artikel, elk stuk linnen als een
evenredig deel van het totaal. En in feite is de waarde van elke afzonderlijke el niets anders dan