Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

dergelijke wijsheid niet in bepaalde kringen onder de naam van science (wetenschap) opgeld te
doen. Nimmer heeft een school meer met het woord science om zich heen gestrooid dan die van
Proudhon, want:
Juist als begrippen soms ontbraken
Vond men nog wel een woord ter rechter tijd.
(Noot van de vertaler: Uit Goethes Faust, woorden van Mephistopheles. Naar de vertaling van
Anthonie Donker.)
[25] Men herinnert zich dat China en de tafels begonnen te dansen toen de rest van de wereld stil
scheen te staan — pour encourager les autres (om de anderen aan te moedigen).
[26] Noot bij de tweede druk. Bij de oude Germanen werd de grootte van een morgen land berekend
naar de arbeid van een dag en daarom kreeg deze oppervlakte de naam Morgen, Tagwerk
(ook wel Tagwanne, jurnale of jurnalis, terra jurnalis, jurnalis of diornalis), Mannwerk, Mannskraft,
Mannsmaad, Mannshauet, enzovoort. Zie: Georg Ludwig von Maurer, Einleitung zur Geschichte
der Mark-, Hof-, u.s.w. Verfassung, München, 1859, p. 129 vv.
[27] Noot bij de tweede druk. Wanneer Galiani dan ook zegt: ‘De waarde is een verhouding tussen
personen’, had hij er aan moeten toevoegen: een achter stoffelijke omhulsels verborgen verhouding.
Zie: Galiani, Della Moneta, p. 221, deel III van Custodi’s verzameling Scrittori Classici
Italiani di Economia Politica, Parte Moderna, Milano, 1801.
[28] ‘Wat moeten we denken van een wet die zich slechts door periodieke revoluties kan doen
gelden? Het is niets anders dan een natuurwet, die op de onmacht van de betrokken personen
steunt.’ Friedrich Engels, Umrisse zu einer Kritik der Nationalökonomie, verschenen in de door
Arnold Ruge en Karl Marx uitgegeven Deutsch-Französische Jahrbücher, Paris, 1844.
[29] Noot bij de tweede druk. Ook Ricardo kent zijn Robinsonade. ‘De oervisser en de oerjager
laat hij onmiddellijk als warenbezitters vis en wild ruilen in de verhouding van de arbeidstijd, die
in deze ruilwaarden zijn belichaamd. Hierbij vervalt hij in het anachronisme de oervisser en de
oerjager bij de berekening van hun werktuigen gebruik te laten maken van de in 1817 op de
Beurs van Londen gangbare annuïteitentabellen. De “parallelogrammen van de heer Owen”
schijnen de enige maatschappijvorm te zijn geweest, die hij buiten de burgerlijke maatschappij
kende.’ Karl Marx, Zur Kritik der politischen Oekonomie, pp. 38, 39.
[30] Noot bij de tweede druk. ‘Het is een belachelijk, in de moderne tijd verspreid vooroordeel,
dat de vorm van het primitieve gemeenschappelijke eigendom een specifiek Slavisch, zelfs een
uitsluitend Russische vorm zou zijn. Het is een oervorm, waarvan we het bestaan bij Romeinen,
Germanen en Kelten kunnen aantonen; een zeer uitgebreide staalkaart van deze vorm, zij het ten
dele in verval, kunnen we nu nog bij de Indiërs vinden. Een grondige studie van de Aziatische, in
het bijzonder van de Indische vormen van gemeenschappelijk eigendom zou aantonen op welke
wijze uit de verschillende vormen van het primitieve gemeenschappelijke eigendom de verschillende
ontbindingsverschijnselen van die vormen voortvloeiden. Zo zijn bijvoorbeeld de diverse
oorspronkelijke typen van Romeins en Germaans particulier bezit af te leiden uit verschillende
vormen van het Indische gemeenschappelijke eigendom.’ Karl Marx, Zur Kritik der politischen
Oekonomie, p. 10.
[31] Het gebrekkige van Ricardo’s analyse van de waardegrootte — en deze analyse is de beste
— zal in Boek III en in Boek IV van dit werk worden aangetoond. Wat echter de waarde in het
algemeen aangaat, nergens onderscheidt de klassieke economie expliciet en bewust de arbeid,
zoals deze in de waarde van zijn product naar voren komt, van de arbeid, zoals deze in de gebruikswaarde
van zijn product naar voren komt. Natuurlijk maakt men in de klassieke economie