Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

fend voorbeeld van de uitzuiging van arbeid. Zonder vooruit te lopen op de latere ontwikkeling
volgt reeds uit de loutere samenhang van de historische feiten:
Ten eerste: De passie van het kapitaal naar een mateloze en roekeloze verlenging van de arbeidsdag
vond haar bevrediging in de industrieën, die het eerste de door water, stoom en machines
veroorzaakte omwenteling ondergingen: in de eerste scheppingen van de moderne productiewijze,
de katoen-, wol-, vlas- en zijdespinnerijen en -weverijen. De veranderde materiële productiewijze
en de daarmee corresponderende gewijzigde sociale verhoudingen van de producenten[186]
leiden aanvankelijk tot mateloze buitensporigheden en veroorzaken vervolgens — in
tegenstelling hiermee — de maatschappelijke controle, waardoor de arbeidsdag met zijn onderbrekingen
wettelijk wordt geüniformeerd, gereguleerd en beperkt. Daarom heeft deze controle in
de eerste helft van de negentiende eeuw slechts de vorm van een uitzonderingswetgeving.[187]
Zodra de controle het oorspronkelijke gebied van de nieuwe productiewijze had veroverd, werd
het duidelijk dat inmiddels niet alleen vele andere productietakken het eigenlijke fabriekssysteem
hadden overgenomen, maar dat ook manufacturen met min of meer verouderde bedrijfsmethoden,
zoals de pottenbakkerijen, glasblazerijen enzovoort, dat ook verouderde ambachtsvormen als de
bakkerij en ten slotte zelfs de verspreide zogenaamde huisarbeid zoals het vervaardigen van spijkers,
enzovoort[188], sinds lange tijd evenals de fabriek onderworpen waren aan de kapitalistische
uitbuiting. De wetgeving werd derhalve gedwongen geleidelijk afstand te doen van haar uitzonderingskarakter;
ging men, zoals in Engeland, op rooms-casuïstische wijze te werk, dan liet
men naar welgevallen ieder huis, waarin werd gewerkt, onder de categorie fabriek (factory)
vallen.[189]
Ten tweede: De geschiedenis van de regeling van de arbeidsdag in enkele bedrijfstakken, terwijl
in andere takken hierover nog voortdurend strijd werd gevoerd, bewijst op overtuigende wijze dat
de afzonderlijke arbeider, de arbeider als ‘vrije’ verkoper van zijn arbeidskracht, in een bepaald
ontwikkelingsstadium van de kapitalistische productie weerloos het onderspit delft. Daardoor is
het tot stand brengen van een normale arbeidsdag het resultaat van een langdurige, min of meer
verborgen burgeroorlog tussen de klasse van kapitalisten en de arbeidersklasse. Aangezien de
strijd geopend wordt in het domein van de moderne industrie, begint het gevecht in het geboorteland
van die industrie: Engeland.[190] De Engelse fabrieksarbeiders waren niet alleen de voorvechters
van de Engelse, maar van de moderne arbeidersklasse in het algemeen, zoals ook hun
theoretici de eersten waren die de theorie van het kapitaal uitdaagden.[191] De fabrieksfilosoof
Ure ziet het als een onuitwisbare schanddaad van de Engelse arbeidersklasse dat zij ‘de slavernij
van de fabriekswetten’ in haar vaandel schreef tegenover het kapitaal, dat moedig streed voor de
‘volledige vrijheid van de arbeid’.[192]
Frankrijk strompelt langzaam achter Engeland aan. Voor de totstandkoming van de 12-urenwet[193]
— die veel onvolmaakter is dan haar Engelse voorbeeld — was de Februarirevolutie
nodig. Toch heeft de Franse revolutionaire methode ook haar eigen goede kanten. Met één slag
werd voor alle werkplaatsen en fabrieken, zonder enige uitzondering, dezelfde beperking van de
arbeidsdag voorgeschreven, terwijl de Engelse wetgeving nu eens hier, dan weer daar met tegenzin
wijkt voor de druk der omstandigheden, hetgeen de beste manier is om een juridische warboel
te laten ontstaan.[194] Bovendien stelt de Franse wet principieel vast hetgeen in Engeland slechts
ten behoeve van kinderen, minderjarigen en vrouwen was veroverd en pas onlangs als een algemeen
recht werd geëist.[195]