Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Enerzijds gaan wij hier dus uit van de veronderstelling dat de kapitalist, die de waren produceert,
ze tegen hun waarde verkoopt en wij blijven verder niet stilstaan bij zijn terugkeer tot de warenmarkt,
noch bij de nieuwe vormen, die het kapitaal in de circulatiesfeer aanneemt, noch bij de
concrete reproductievoorwaarden, die daarin liggen opgesloten. Anderzijds is voor ons de kapitalistische
producent de eigenaar van de gehele meerwaarde of — zo men wil — de vertegenwoordiger
van alle deelhebbers in de buit. We beschouwen dus eerst de accumulatie abstract, dat wil
zeggen enkel als een moment van het directe productieproces.
Voor zover overigens accumulatie plaatsvindt, moet de kapitalist wel geslaagd zijn in de verkoop
van de geproduceerde waren en in de heromzetting van de daarbij verkregen gelden in kapitaal.
Verder verandert de verdeling van de meerwaarde in verschillende stukken niets aan het wezen
van de meerwaarde, noch aan de noodzakelijke voorwaarden, waaronder de meerwaarde een
element van de accumulatie vormt. Onverschillig welk deel van de meerwaarde de kapitalistische
producent voor zichzelf houdt of aan anderen afdraagt, altijd eigent hij zich in eerste hand de
meerwaarde toe. Hetgeen bij onze uiteenzetting over de accumulatie wordt verondersteld, is dus
ook bij de werkelijke gang van zaken verondersteld. Aan de andere kant wordt de eenvoudige
grondvorm van het accumulatieproces verdoezeld door de splitsing van de meerwaarde en door
de beweging van de circulatie, waardoor dat proces tot stand komt. De zuivere analyse van het
proces maakt het dus noodzakelijk voorlopig voorbij te gaan aan alle verschijnselen, die het inwendige
spel van zijn mechanisme onzichtbaar maken.
Enkelvoudige reproductie
Het productieproces moet, ongeacht de maatschappelijke vorm, een doorlopend proces zijn of
periodiek steeds opnieuw dezelfde stadia doorlopen. Evenmin als een gemeenschap kan ophouden
te consumeren, kan zij ophouden te produceren. Ieder maatschappelijk productieproces is,
gezien vanuit zijn constante samenhang en de voortdurende stroom van zijn vernieuwing, derhalve
tevens een proces van reproductie.
De voorwaarden van de productie zijn tevens de voorwaarden van de reproductie. Geen enkele
gemeenschap kan voortdurend produceren, dat wil zeggen reproduceren, zonder voortdurend een
deel van haar producten weer om te zetten in productiemiddelen of in bestanddelen van een
nieuwe productie. Onder ongewijzigde omstandigheden kan zij haar rijkdom alleen op dezelfde
schaal reproduceren of in stand houden wanneer de — bijvoorbeeld jaarlijks — verbruikte productiemiddelen,
dat wil zeggen arbeidsmiddelen, grondstoffen en hulpstoffen, in natura worden
vervangen door een even grote hoeveelheid nieuwe exemplaren, die van de — jaarlijks — geproduceerde
hoeveelheid product wordt afgezonderd en opnieuw in het productieproces wordt opgenomen.
Een zeker kwantum van het jaarlijkse product behoort dus tot de productie. Dit kwantum,
van het begin af aan bestemd voor de productieve consumptie, bestaat grotendeels in de natuurlijke
vorm en is als zodanig vanzelf uitgesloten van individuele consumptie.
Bezit de productie de kapitalistische vorm, dan heeft ook de reproductie deze vorm. Zoals in de
kapitalistische productiewijze het arbeidsproces alleen maar als middel voor de vorming van
meerwaarde verschijnt, zo verschijnt de reproductie slechts als middel om de voorgeschoten
waarde te reproduceren als kapitaal, dat wil zeggen als zichzelf vermenigvuldigende waarde. Het