Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

voor het bewijs willen leveren, wordt aangetoond door het volgende voorbeeld, dat historisch beroemd
is geworden.
3. Seniors ‘laatste uur’
Op een mooie ochtend van het jaar 1836 werd de wegens zijn economische kennis en zijn fraaie
stijl vermaarde Nassau W. Senior, in zekere zin de Clauren [Noot van de vertaler: Clauren was
het pseudoniem van Carl Heun (1771-1854), schrijver van sentimentele verhalen.] onder de Engelse
economen, uit Oxford naar Manchester ontboden om daar economie te leren in plaats van
die wetenschap in Oxford te doceren. De fabrikanten hadden hem uitverkoren als hun verdediger
tegen de pas ingevoerde Factory Act (fabriekswet) en tegen de nog verderstrekkende strijd om de
10-urige arbeidsdag. Met hun gebruikelijke praktische scherpzinnigheid hadden zij ingezien dat
de professor wanted a good deal of finishing (dat bij hem de puntjes nog op de i moesten worden
gezet). Daarom ontboden zij hem naar Manchester. Op zijn beurt heeft de professor de lessen, die
hij in Manchester van de fabrikanten kreeg, op schone wijze op schrift gesteld in zijn brochure
Letters on the Factory Act, as it affects the Cotton Manufacture (London, 1837). In dit werk kan
men onder meer de volgende stichtelijke zaken lezen:
‘Onder de huidige wetgeving kan in geen enkele fabriek, waar personen onder de 18 jaar werk-
zaam zijn, dagelijks langer worden gewerkt dan 11 1 / 2 uur, dat wil zeggen 12 uur gedurende de
eerste 5 dagen en 9 uur op zaterdag. De volgende analyse (!) toont aan dat in een dergelijke fabriek
de gehele zuivere winst is afgeleid van het laatste uur. Een fabrikant investeert £100.000,
waarvan £80.000 in fabrieksgebouwen en machines en £20.000 in grondstoffen en arbeidsloon.
Er van uitgaande dat het kapitaal jaarlijks één keer wordt omgezet en dat de brutowinst 15 % bedraagt,
moet de fabriek per jaar waren leveren met een waarde van 115.000. . . Van deze
£115.000 produceert elk van de 23 halve arbeidsuren dagelijks 5 / 115 of 1 / 23 . Van de 23 / 23 , die
het geheel van de £115.000 vormen (constituting the whole £115.000), vervangt 20 / 23 , dat wil
zeggen 100.000 van de 115.000 slechts het kapitaal; 1 / 23 of £5.000 van de £15.000 brutowinst (!)
vertegenwoordigt de slijtage van fabriek en machines. De overblijvende 2 / 23 , dat wil zeggen de
laatste 2 halve uren van iedere dag, brengen een zuivere winst van 10 % op. Indien bij gelijkblij-
vende prijzen de fabriek 13 in plaats van 11 1 / 2 uur kon werken, zou bij een vergroting van het
circulerend kapitaal met ongeveer £2.600 de zuivere winst meer dan verdubbeld worden. Omgekeerd
zou, indien het aantal arbeidsuren dagelijks met 1 uur werd verminderd, de zuivere winst
geheel verdwijnen en bij een vermindering van 1 1 / 2 uur zou ook de brutowinst verdwijnen.’[32]
En dat noemt mijnheer de professor een analyse! Als hij werkelijk geloof zou hechten aan het gejammer
van de fabrikanten dat de arbeiders het beste deel van de dag verdoen aan de productie,
dus reproductie of vervanging van de waarde van gebouwen, machines, katoen, steenkool, enzovoort,
dan zou iedere analyse overbodig zijn. Zijn antwoord zou dan eenvoudig dienen te luiden:
Mijne heren! Indien u 10 uur laat werken in plaats van 11 1 / 2 , dan zal — onder overigens gelijk-
blijvende omstandigheden — het dagelijks verbruik van katoen, machines, enzovoort, met 1 1 / 2