Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

gen, mest, trekpaarden, enzovoort, ‘op te eten ‘of, zoals de vulgair-economie zich dit op kinderlijke
wijze voorstelt, ‘hun waarde’ te verbrassen in de vorm van weeldeartikelen en andere
consumptiemiddelen.[44] Hoe de kapitalistenklasse dit moet klaarspelen is een door de vulgaireconomie
tot op heden bewaard geheim. Genoeg: de wereld leeft alleen nog maar van de zelfkastijding
van deze moderne boeteling van de Vishnoe, de kapitalist. Niet alleen de accumulatie,
maar ook de simpele ‘instandhouding van een kapitaal eist een voortdurende krachtsinspanning
ten einde de verzoeking te weerstaan het op te eten’.[45] Het is dus kennelijk een eis van simpele
humaniteit om de kapitalisten op dezelfde wijze te verlossen van martelaarschap en verzoeking
als de slavenhouder uit Georgia onlangs door afschaffing van de slavernij werd verlost van het
smartelijke dilemma of hij het uit de negerslaven geranselde meerproduct in zijn geheel zou verbrassen
in de vorm van champagne of dat hij het gedeeltelijk zou heromzetten in meer negers en
meer land.
In de meest uiteenlopende economische maatschappijvormen vindt niet enkel enkelvoudige reproductie
plaats, maar ook — zij het in verschillende mate — reproductie op steeds grotere
schaal. Er wordt steeds meer geproduceerd en meer geconsumeerd, dus ook steeds meer product
omgezet in productiemiddelen. Maar zolang voor de arbeider zijn productiemiddelen — dus ook
zijn product en zijn bestaansmiddelen — nog niet de vorm bezitten van kapitaal, verschijnt dit
proces niet als accumulatie van kapitaal en dus ook niet als functie van de kapitalisten.[46] De
enkele jaren geleden overleden Richard Jones, opvolger van Malthus als hoogleraar in de economie
aan het East-Indian College in Haileybury, zet dit aan de hand van twee belangrijke feiten
duidelijk uiteen. Aangezien het grootste deel van het Indische volk uit boeren bestaat, die hun eigen
grond bewerken, bezit hun product, hun arbeids- en bestaansmiddelen, ook nimmer ‘de vorm
van een fonds, dat gespaard is uit het inkomen van anderen en dat daardoor een voorafgaand proces
van accumulatie heeft ondergaan’.[47] Anderzijds worden in de provincies, waar de Engelse
heerschappij het oude systeem het minst heeft aangetast, de arbeiders rechtstreeks te werk gesteld
door de groten, aan wie een deel van het meerproduct van het land toevloeit als schatting of
grondrente. Een deel van dit meerproduct wordt door de groten in de natuurlijke vorm geconsumeerd,
een ander deel wordt door de arbeiders voor hen omgezet in weelde- en andere gebruiksartikelen,
terwijl de rest het loon vormt van de arbeiders, die zelf eigenaars van hun arbeidsinstrumenten
zijn. Productie en reproductie op grotere schaal vinden plaats zonder enige tussenkomst
van die wonderlijke heilige, die ridder van de droevige figuur, de ‘zich onthoudende’ kapitalist.
4. Omstandigheden die, onafhankelijk van de proportionele verdeling van de meerwaarde
in kapitaal en inkomen, de omvang van de accumulatie bepalen: uitbuitingsgraad
van de arbeidskracht, arbeidsproductiviteit, toenemend verschil tussen geïnvesteerd
en geconsumeerd kapitaal, grootte van het voorgeschoten kapitaal
Uitgaande van de veronderstelling dat de verhouding, waarin de meerwaarde is gesplitst in kapitaal
en inkomen, gegeven is, is de grootte van het geaccumuleerde kapitaal kennelijk afhankelijk
van de absolute grootte van de meerwaarde. Wanneer 80 % wordt gekapitaliseerd en 20 % wordt
opgegeten, zal het geaccumuleerde kapitaal £2.400 of £1.200 bedragen al naar gelang de totale
meerwaarde £3.000 of £1.500 bedroeg. Dus bij de bepaling van de grootte van de accumulatie
werken alle omstandigheden mee, die de hoeveelheid meerwaarde bepalen. Wij vatten die om-