Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

We weten inmiddels reeds dat het arbeidsproces langer duurt dan tot het punt, waarop alleen het
equivalent van de waarde van de arbeidskracht wordt gereproduceerd en aan het arbeidsvoorwerp
wordt toegevoegd. In plaats van de 6 uur, die hiervoor voldoende zijn, duurt het proces bijvoorbeeld
12 uur. Door de activiteit van de arbeidskracht wordt dus niet slechts haar eigen waarde gereproduceerd,
maar een toegevoegde waarde. Deze meerwaarde vormt het overschot van de productenwaarde
boven de waarde van de verbruikte productvormers, dat wil zeggen van het productiemiddel
en van de arbeidskracht.
Door de verschillende rollen, die de verschillende factoren van het arbeidsproces bij de vorming
van de productenwaarde spelen, uiteen te zetten hebben wij in feite de functies gekarakteriseerd
van de verschillende bestanddelen van het kapitaal in zijn eigen proces van meerwaardevorming.
Het overschot van de totale waarde van het product boven de waardesom van zijn vormingselementen
is het overschot van het met meerwaarde toegenomen kapitaal boven de oorspronkelijk
voorgeschoten kapitaalwaarde. Productiemiddelen aan de ene en arbeidskracht aan de andere zijde
zijn slechts de verschillende bestaansvormen, die de oorspronkelijke kapitaalwaarde aannam
bij het afleggen van haar geldvorm en haar omzetting in de factoren van het arbeidsproces.
Het deel van het kapitaal, dat wordt omgezet in productiemiddelen (dat wil zeggen in grondstof,
hulpstoffen en arbeidsmiddelen), verandert in het productieproces dus niet van waardegrootte.
Daarom noem ik dit het constante kapitaaldeel of korter: constant kapitaal.
Het in arbeidskracht omgezette deel van het kapitaal daarentegen verandert in het productieproces
wel van waarde. Dit deel reproduceert zijn eigen equivalent en bovendien een overschot,
meerwaarde, dat in omvang kan veranderen, groter of kleiner kan zijn. Van een constante grootheid
verandert dit deel van het kapitaal voortdurend in een variabele grootheid. Daarom noem ik
dit het variabele kapitaaldeel of korter: variabel kapitaal. Dezelfde bestanddelen van het kapitaal,
die van het arbeidsproces uit gezien zich onderscheiden als objectieve en subjectieve factoren, als
productiemiddel en arbeidskracht, onderscheiden zich vanuit het standpunt van het proces van
meerwaardevorming als constant kapitaal en variabel kapitaal.
De term constant kapitaal sluit geenszins een waardeverandering in zijn bestanddelen uit. Laten
we eens aannemen dat een pond katoen vandaag een 1 / 2 s. kost en morgen, ten gevolge van een
misoogst, in prijs stijgt tot 1s. De oude katoen, die nog steeds in bewerking is, is tegen de waarde
van een 1 / 2 s. gekocht, maar voegt nu aan het product een waardedeel toe van 1s. En de reeds ver-
sponnen, misschien al als garen op de markt circulerende katoen, voegt aan het product eveneens
het dubbele van haar oorspronkelijke waarde toe. We zien echter dat deze waardeveranderingen
onafhankelijk zijn van de waardevermeerdering van de katoen in het spinproces zelf. Zou de oude
katoen nog helemaal niet in het arbeidsproces zijn opgenomen, dan zou men haar voor 1 in plaats
van 1 / 2 s. weer kunnen verkopen. Sterker nog: hoe geringer het aantal arbeidsprocessen die door
de katoen zijn ondergaan, des te meer zekerheid men heeft dit resultaat te bereiken. Het is daarom
een wet van de speculatie dat bij dergelijke waardeveranderingen wordt gespeculeerd in grondstof
in haar minst bewerkte vorm, dus eerder in garen dan in weefsels en eerder in katoen zelf dan
in garen. De waardeverandering vloeit hier voort uit het proces waarin katoen wordt geproduceerd
en niet uit het proces, waarin katoen als productiemiddel en dus als constant kapitaal dienst