Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

5. De strijd om de normale arbeidsdag. Dwangmaatregelen ter verlenging van de arbeidsdag,
van het midden van de veertiende eeuw tot het einde van de zeventiende
eeuw
‘Wat is een arbeidsdag?’ Hoe lang is de tijd, gedurende welke het kapitaal de arbeidskracht,
waarvan het de dagwaarde betaalt, mag gebruiken? Hoe ver kan de arbeidsdag worden verlengd
boven de arbeidstijd, welke noodzakelijk is voor de reproductie van de arbeidskracht zelve? Zoals
we hebben gezien luidt het antwoord van het kapitaal op deze vragen: de arbeidsdag telt dagelijks
de volle 24 uur, na aftrek van de weinige rusturen zonder welke de arbeidskracht absoluut
niet in staat is haar werkzaamheden voort te zetten. Het spreekt dan ook vanzelf dat de arbeider
tijdens zijn hele leven niets anders is dan arbeidskracht en dat derhalve alle, hem beschikbare tijd
van nature en van rechtswege arbeidstijd is en dus gewijd dient te worden aan de meerwaardevorming
van het kapitaal. Tijd voor menselijke beschaving, voor geestelijke ontwikkeling, voor
de vervulling van sociale functies, voor maatschappelijk verkeer, voor het vrije spel van fysieke
en geestelijke krachten, voor de zondagsrust, — en dit in het land van de Sabbat heiliging[104]
— dit alles is beuzelarij! Maar in zijn teugelloze, blinde drift, zijn weerwolfgeeuwhonger naar
meerarbeid rent het kapitaal niet alleen de zedelijke, maar ook de zuiver fysieke maximale grenzen
van de arbeidsdag voorbij. Het kapitaal eigent zich de tijd toe voor de groei, de ontwikkeling
en de gezonde instandhouding van het lichaam. Het kapitaal rooft de tijd, welke nodig is voor de
consumptie van frisse lucht en zonneschijn. Het kapitaal knabbelt aan de maaltijd; zoveel mogelijk
tracht men de maaltijden in het productieproces zelf in te passen, zodat de arbeider als een
zuiver productiemiddel spijzen krijgt toegevoegd, zoals kolen voor de stoomketel of smeerolie
voor de machines. De gezonde slaap, nodig voor de verzameling, vernieuwing en verfrissing van
de krachten, wordt door het kapitaal gereduceerd tot zoveel uren verstijving als voor het weer in
leven roepen van een absoluut uitgeput organisme onontbeerlijk is. In plaats dat de normale instandhouding
van de arbeidskracht de grenzen van de arbeidsdag bepaalt, bepaalt omgekeerd de
dagelijks zo groot mogelijke besteding van arbeidskracht — hoe krankzinnig gewelddadig en
pijnlijk het ook moge zijn — de grenzen van de rusttijd van de arbeider. Het kapitaal vraagt niet
naar de levensduur van de arbeidskracht. Het kapitaal is uitsluitend en alleen geïnteresseerd in het
maximum aan arbeidskracht dat in één arbeidsdag vlottend kan worden gemaakt. Dit doel bereikt
het kapitaal door verkorting van de duur van de arbeidskracht, zoals een inhalige boer de opbrengst
van de grond verhoogt door het plegen van roofbouw op de vruchtbaarheid van de grond.
De kapitalistische productie, die in wezen productie is van meerwaarde, absorptie van meerarbeid,
brengt door de verlenging van de arbeidsdag dus niet slechts het wegkwijnen met zich mee
van de menselijke arbeidskracht, welke beroofd wordt van haar voorwaarden voor een normale
zedelijke en fysieke ontwikkeling en voor de uitoefening van de functies; bovendien brengt de
kapitalistische productie een versnelde uitputting en afsterving van de arbeidskracht zelve
teweeg.[105] Deze kapitalistische productie verlengt gedurende een zekere periode de productietijd
van de arbeider door verkorting van zijn levensduur.
Maar de waarde van de arbeidskracht omvat de waarde van de waren, welke nodig zijn voor de
reproductie van de arbeider, dat wil zeggen voor de voortplanting van de arbeidersklasse. Wanneer
dus door de tegennatuurlijke verlenging van de arbeidsdag — hetgeen het kapitaal door zijn
mateloze drift tot zelfvermeerdering noodzakelijkerwijs nastreeft — de levensduur van de afzon-