Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

v het deel, dat in variabel kapitaal is omgezet. Aanvankelijk is dus: C = c + v, bijvoorbeeld het
voorgeschoten kapitaal van £500 = £410 (c) + £90 (v). Aan het einde van het productieproces
komt een waar te voorschijn waarvan de waarde bedraagt: c + v + m; hierbij is m de meerwaarde,
bijvoorbeeld £410 (c) + £90 (v) + £90 (m). Het oorspronkelijke kapitaal C is veranderd in C’,
£500 is veranderd in £590. Het verschil tussen beide is m, een meerwaarde van 90. Aangezien de
waarde van de productiebestanddelen gelijk is aan de waarde van het voorgeschoten kapitaal, is
het eigenlijk een tautologie wanneer we zeggen dat het overschot van de productenwaarde boven
de waarde van zijn productiebestanddelen gelijk is aan de waardevermeerdering van het kapitaal
of aan de voortgebrachte meerwaarde.
Toch moeten we deze tautologie nader bekijken. We vergeleken de waarde van de productiebestanddelen,
die bij de vorming van het product werden verbruikt, met de productenwaarde. Hierboven
hebben we echter gezien dat het deel van het gebruikte constante kapitaal dat uit arbeidsmiddelen
bestaat slechts een gedeelte van zijn waarde aan het product afgeeft, terwijl een ander
gedeelte zijn oude bestaansvorm blijft behouden. Aangezien dit laatste deel geen rol speelt bij de
waardevorming, kunnen we het hier verwaarlozen; zouden we er wél rekening mee houden, dan
zou er niets veranderen. Laten we eens veronderstellen dat c = £410: £312 aan grondstof, £44 aan
hulpstoffen en £54 voor machineslijtage gedurende het proces, terwijl de waarde van de werkelijk
aangewende machine £1054 bedraagt. Voor hetgeen voorgeschoten is voor de voortbrenging
van de productenwaarde berekenen we slechts de waarde van de £54, welke de machine door
haar functie verliest en aan het product afstaat. Zouden we de £1000 meerekenen, welke in de
oude vorm van stoommachine en dergelijke blijft bestaan, dan moeten we dit bedrag aan beide
kanten meerekenen, zowel aan de zijde van de voorgeschoten waarde als aan de zijde van de productenwaarde;[26a]
we zouden in dat geval respectievelijk £1500 en £1590 krijgen. Het verschil
of de meerwaarde zou £90 blijven. Onder het constante kapitaal, dat voor de waardeproductie is
voorgeschoten, verstaan we derhalve steeds alleen de waarde van de in de productie verbruikte
productiemiddelen, tenzij uit de samenhang duidelijk het tegendeel blijkt.
Laten we, na dit vooropgesteld te hebben, terugkeren tot de formule C = c + v; deze werd omgezet
in: C’ = (c + v) + m, waardoor C veranderde in C’. Wij weten dat in het product de waarde
van het constante kapitaal slechts weer zonder meer te voorschijn komt. Het waardeproduct, dat
gedurende het proces werkelijk nieuw werd voortgebracht, onderscheidt zich dus van de productenwaarde,
die uit het proces voortvloeit; het is dus niet, zoals men op het eerste gezicht zou kunnen
menen, (c + v) + m of £410 (c) + £90 (v) + £90 (m), maar v + m of £90 (v) + £90 (m), niet
£590, maar £180. Zou c (het constante kapitaal) gelijk zijn aan 0, anders gezegd: zouden er takken
van industrie zijn waarin de kapitalist geen geproduceerde productiemiddelen, grondstoffen,
hulpstoffen en arbeidsinstrumenten, maar uitsluitend in de natuur aanwezige materialen en arbeidskracht
kan aanwenden, dan zou op het product geen constant waardedeel worden overgedragen.
Dit element van de productenwaarde (in ons voorbeeld £410) zou wegvallen, maar het
waardeproduct van £180 (waarin £90 aan meerwaarde) zou even groot blijven als in het geval c
de grootste waardesom voorstelde. We zouden dan krijgen: C = 0 + v = v en C’ (het met meerwaarde
toegenomen kapitaal) = v + m; C’-C zou, als altijd, gelijk zijn aan m. Zou omgekeerd m =
0, anders gezegd: zou de arbeidskracht, waarvan de waarde in het variabele kapitaal wordt uitgedrukt,
slechts een equivalent voortbrengen, dan zou: C = c + v en C’ (de productenwaarde) = (c +
v) + 0, dus: C = C’. Het voorgeschoten kapitaal zou dan niet met meerwaarde zijn toegenomen.