Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Met de Printworks Act (wet voor de katoendrukkerijen, enzovoort) van 1845 trad de fabriekswetgeving
voor de eerste keer buiten haar oorspronkelijk terrein van toepassing. De tegenzin, waarmee
het kapitaal deze nieuwe ‘buitensporigheid’ toeliet, blijkt uit iedere regel van deze wet! De
arbeidsdag van kinderen in de leeftijd van 8 tot 13 jaar en van vrouwen werd beperkt tot 16 uur
tussen 6 uur ‘s ochtends en 10 uur ‘s avonds, zonder enige wettelijk voorgeschreven onderbreking
voor de maaltijden. De wet staat toe mannelijke arbeiders boven de 13 jaar dag en nacht
naar believen af te jakkeren.[180] Deze wet is een parlementair misbaksel.[181]
Toch had het principe met zijn overwinning in de grote industrietakken, de typische voortbrengselen
van de moderne productiewijze, gezegevierd. Haar prachtige ontwikkeling in de periode
1853-60, gepaard gaande met de lichamelijke en zedelijke wedergeboorte van de fabrieksarbeiders,
was zelfs voor de meest bijziende zichtbaar. De fabrikanten zelf, wie men de wettelijke beperking
van de arbeidsdag stap voor stap door een burgeroorlog van een halve eeuw had afgedwongen,
wezen pochend op het contrast met de nog ‘vrije’ uitbuitingsgebieden.[182] De farizeeërs
van de ‘politieke economie’ proclameerden nu de erkenning van de noodzaak van een wettelijk
vastgestelde arbeidsdag als een nieuwe verworvenheid van hun ‘wetenschap.’[183] Het is
niet moeilijk te begrijpen dat, nadat de fabrieksmagnaten zich bij het onvermijdelijke hadden
neergelegd en zich ermee hadden verzoend, het weerstandsvermogen van het kapitaal langzamerhand
zwakker werd, terwijl tegelijkertijd de aanvalskracht van de arbeidersklasse toenam met het
aantal bondgenoten in de niet direct belanghebbende lagen uit de samenleving. Vandaar de relatief
snelle vooruitgang sinds 1860.
De bepalingen van de wet van 1850 werden in 1860 van toepassing verklaard op de ververijen en
blekerijen[184] en in 1861 op de kant- en kousenfabrieken. Het eerste rapport van de ‘Commissie
voor Kinderarbeid’ (1863) had tot gevolg dat de manufactuur van alle aardewerk (niet alleen de
pottenbakkerijen), lucifers, slaghoedjes, patronen, behangselpapier, katoenfluweel (fustian cutting)
en talrijke arbeidsprocessen, die onder de benaming finishing (appretuur) worden samengevat,
hetzelfde lot ondergingen. In 1863 werden voor de ‘blekerij in de open lucht’[185] en de
bakkerij speciale wetten afgekondigd, waarvan de eerste de nachtarbeid verbiedt (van 8 uur ‘s
avonds tot 5 uur ‘s ochtends) voor kinderen, jongere personen en vrouwen en de tweede het laten
werken van bakkersknechten beneden de 18 jaar tussen 9 uur ‘s avonds en 5 uur ‘s ochtends. We
komen nog terug op de latere voorstellen van genoemde Commissie, die — uitgezonderd landbouw,
mijnen en transportwezen — alle belangrijke Engelse takken van industrie van de ‘vrijheid’
dreigen te beroven.[185a]
7. De strijd om de normale arbeidsdag. Terugslag van de Engelse fabriekswetgeving
op andere landen
De lezer herinnert zich dat de productie van meerwaarde of afpersing van meerarbeid de specifieke
inhoud en doel vormt van de kapitalistische productie, afgezien van iedere reorganisatie van
de productiewijze zelf, die mogelijk kan voortvloeien uit de onderwerping van de arbeid aan het
kapitaal. Hij herinnert zich dat — bezien vanuit het standpunt dat we tot dusverre ontwikkeld
hebben — slechts de zelfstandige en dus mondige arbeider als warenverkoper contracten sluit
met de kapitalist. Wanneer dus in onze historische schets enerzijds de moderne industrie en anderzijds
de arbeid van fysiek onvolwassenen en juridisch onmondigen een belangrijke rol speelt,
dan gold voor ons de ene slechts als een bijzonder terrein, de andere alleen als een bijzonder tref-