Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

[31] ‘De ruil tussen twee gelijke waarden doet de hoeveelheid bestaande waarde in de samenleving
niet toe- of afnemen. De ruil van twee ongelijke waarden. . . verandert evenmin iets aan het
totaal van de maatschappelijke waarde, hoewel deze ruil aan de rijkdom van de één toevoegt wat
aan de rijkdom van de ander wordt ontnomen.’ J. B. Say, t.a.p., deel II, pp. 443, 444. Say, die zich
natuurlijk niet bekommert om de consequenties van het hier gestelde, ontleent deze zinnen vrijwel
letterlijk aan de fysiocraten. De wijze waarop hij hun, in zijn tijd in vergetelheid geraakte geschriften
ter vermeerdering van zijn eigen ‘waarde’ uitbuit, wordt aan de hand van het volgende
voorbeeld wel duidelijk. De ‘beroemdste’ zin van de heer Say ‘On n’achète des produits qu’avec
des produits’ (t.a.p., deel II, p. 438) (Men koopt producten slechts met producten) luidt in het fysiocratische
origineel: ‘Les productions ne se paient qu’avec des productions’ (Le Trosne, t.a.p.,
p. 899) (Het product wordt slechts met het product betaald).
[32] ‘Ruil verleent helemaal geen waarde aan producten.’ F. Wayland, The Elements of Political
Economy, Boston, 1843, p. 168.
[33] ‘De handel zou onmogelijk zijn indien hij geregeld werd door middel van onveranderlijke
equivalenten.’ G. Opdyke, A Treatise on Political Economy, New York, 1851, pp. 66-69. ‘Het
verschil tussen reële waarde en ruilwaarde berust op de omstandigheid, dat de waarde van een
ding verschilt van het zogenaamde equivalent dat in de handel voor dat ding wordt gegeven, dat
wil zeggen dat dit equivalent geen equivalent is.’ F. Engels, t.a.p., pp. 95, 96.
[34] Benjamin Franklin, Works, deel II, in de editie van Sparks in Positions to be examined concerning
National Wealth. p. 376
[35] Aristoteles, t.a.p., cap. 10. [p. 17]
[36] ‘Onder de gewone omstandigheden van de markt wordt winst niet door ruil verkregen. Zou
de winst niet vóór de transactie hebben bestaan, dan zou zij ook niet daarna kunnen bestaan.’
Ramsay, t.a.p., p. 184.
[37] Na de reeds gegeven uiteenzettingen begrijpt de lezer dat dit slechts betekent dat de vorming
van kapitaal mogelijk moet zijn, ook als de prijs van de waren gelijk is aan de waarde van de waren.
De vorming van kapitaal kan niet worden verklaard uit de afwijking van de warenprijs van
de warenwaarde. Indien prijs en waarde werkelijk van elkaar afwijken, moet men eerst de prijs
herleiden tot de waarde, dat wil zeggen van deze omstandigheid afzien als een toevallige factor
ten einde het verschijnsel van de vorming van kapitaal op basis van de warenruil in zijn zuivere
vorm te begrijpen en de waarneming van het verschijnsel niet te vertroebelen door storende en
voor het eigenlijke verloop van het proces niet ter zake dienende bijkomstige omstandigheden.
Men weet trouwens dat deze herleiding geenszins een louter wetenschappelijke procedure is. De
voortdurende schommelingen van de marktprijs, de stijgingen en dalingen, compenseren elkaar,
heffen elkaar onderling op en leiden tot de gemiddelde prijs, welke hun verborgen regel is. Door
deze regel wordt bijvoorbeeld de koopman of de industrieel in een onderneming, waarbinnen de
productie een grote tijdsruimte omvat, geleid. Hij weet dan dat, beschouwd over een lange periode,
de waren niet werkelijk beneden of boven hun prijzen worden verkocht, maar tegen hun gemiddelde
prijs. Zo het belangeloze denken ooit zijn belangstelling kon hebben, dan diende hij het
probleem van de vorming van het kapitaal als volgt te stellen: Hoe kan kapitaal ontstaan wanneer
de prijzen worden geregeld door de gemiddelde prijs, dat wil zeggen in laatste instantie door de
waarde van de waar? Ik zeg ‘in laatste instantie’, omdat de gemiddelde prijzen niet direct samenvallen
met de waardegrootten van de waren, zoals A. Smith, Ricardo, e.a. meenden.
[38] ‘In de vorm van geld. . . brengt kapitaal geen winst voort.’ Ricardo, Principles of Political
Economy, p. 267.