Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

mende verspreiding van de kapitalistische productie op het platteland en over de voortgaande
vernietiging van de boerenstand. Aan de andere kant ziet hij steeds weer opnieuw deze boerenstand
herleven, zij het ook in een geringere omvang en onder steeds slechtere
omstandigheden.[235] De belangrijkste oorzaak hiervan is dat Engeland zich bij voorkeur nu
eens toelegt op de graanverbouw, dan weer op de veeteelt en met deze wisseling varieert de
grootte van het boerenbedrijf. Pas de grootindustrie levert dank zij de machines de constante basis
voor de kapitalistische landbouw, onteigent radicaal de overgrote meerderheid van de plattelandsbevolking
en voltooit de scheiding tussen landbouw en landelijke huisindustrie, waarvan zij
de wortels afsnijdt: spinnerij en weverij.[236] De grootindustrie verovert dan ook pas daardoor de
gehele binnenlandse markt voor het industriële kapitaal.[237]
6. Wordingsgeschiedenis van de industriële kapitalist
Het ontstaan van de industriële[238] kapitalist vond niet op dezelfde, geleidelijke wijze plaats als
dat van de pachter. Ongetwijfeld ontwikkelden vele kleine gildemeesters en nog meer zelfstandige
kleine ambachtslieden en zelfs ook loonarbeiders zich tot kleine kapitalisten en door een gestadig
groter wordende uitbuiting van loonarbeid en daarmee overeenkomende accumulatie tot
kapitalisten sans phrase (zonder meer). In de kinderjaren van de kapitalistische productie ging
het meestal net als in de kinderjaren van het middeleeuwse stadswezen, toen de vraag wie van de
weggelopen lijfeigenen meesters en wie knechten zouden zijn grotendeels werd beslist door de
vroegere of latere datum van hun vlucht. Intussen hield de slakkengang van deze methode op
geen enkele wijze gelijke tred met de handelsbehoeften van de nieuwe wereldmarkt, die door de
grote ontdekkingen tegen het einde van de vijftiende eeuw was ontstaan. Maar de Middeleeuwen
hadden twee verschillende vormen van kapitaal nagelaten, die in de meest uiteenlopende economische
maatschappijvormen tot rijping waren gekomen en die vóór het tijdperk van de kapitalistische
productiewijze als kapitaal quand même (hoe dan ook) gelden: het woekerkapitaal en het
koopmanskapitaal. ‘Tegenwoordig komt alle rijkdom van de samenleving eerst in het bezit van
de kapitalist. . . hij betaalt de grondbezitter de rente, de arbeider het loon, de belastingontvanger
de belastingen en tienden en hij houdt een groot deel, in feite het grootste en dagelijks groter
wordende deel van het jaarlijkse product van de arbeid voor zichzelf. De kapitalist kan thans beschouwd
worden als de eerste eigenaar van de maatschappelijke rijkdom, hoewel geen enkele wet
hem het recht op dit eigendom heeft gegeven. . . Deze verandering van eigendom werd veroorzaakt
door het nemen van rente op kapitaal. . . en het is zeer merkwaardig dat de wetgevers in
geheel Europa dit wilden verhinderen door wetten tegen de woeker. . . De macht van de kapitalist
over alle rijkdom van het land is een volledige revolutie in het eigendomsrecht en door welke wet
of reeks van wetten werd dit veroorzaakt?’[239] De schrijver had moeten bedenken dat revoluties
niet door wetten worden gemaakt.
Het door woeker en handel gevormde geldkapitaal werd bij zijn omzetting in industrieel kapitaal
gehinderd door de feodale instellingen op het platteland en door het gildewezen in de
steden.[240] Deze belemmeringen vielen weg met de opheffing van de feodale horigheden en met
de onteigening en gedeeltelijke verjaging van de plattelandsbevolking. De nieuwe manufactuur
werd opgericht in de uitvoerhavens of in plaatsen op het platteland, die buiten de controle van het
oude stadswezen en zijn gildenwetgeving lagen. Daardoor kwam het in Engeland tot een verbitterde
strijd tussen de corporate towns (stedelijke gemeenten) en deze nieuwe industriële broedplaatsen.