Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

kapitaal is geïnvesteerd (zoals aanleg van spoorwegen, enzovoort) voorziet de ondernemer zelf
meestal zijn leger van houten keten en dergelijke, geïmproviseerde dorpen zonder enige voorziening
voor de gezondheid en onttrokken aan het toezicht van de plaatselijke overheid. Dit is zeer
winstgevend voor de heren aannemers, die de arbeiders nu dubbel uitbuiten: als industriesoldaten
en als huurders. Al naar gelang deze houten keten één, twee of drie hokken bevatten, moeten hun
bewoners (grondwerkers, enzovoort) 1s., 3s. of 4s. per week betalen.[130] Een enkel voorbeeld is
voldoende. Dr. Simon rapporteert dat in september 1864 de Minister van Binnenlandse Zaken, Sir
George Grey, de volgende klacht ontving van de voorzitter van het Nuisance Removal Committee
van de gemeente Sevenoaks: ‘Tot ongeveer twaalf maanden geleden kwam pokken in deze gemeente
in het geheel niet voor. Korte tijd daarvóór begon men aan de werkzaamheden voor een
spoorweg van Lewisham naar Tunbridge. Behalve dat de voornaamste werkzaamheden in de directe
omgeving van deze stad werden uitgevoerd, werd hier ook het depot gevestigd voor het gehele
werk. Het gevolg was dat een groot aantal personen hier in dienst werden genomen. Aangezien
het onmogelijk was hen allen in huizen onder te brengen, liet de aannemer, de heer Jay, langs
de spoorlijn op verschillende punten keten neerzetten voor behuizing van de arbeiders. Deze keten
waren noch van ventilatie, noch van riolering voorzien en waren bovendien noodzakelijkerwijs
overvol, omdat iedere huurder andere onderhuurders moest nemen, ongeacht de grootte van
zijn eigen gezin en ongeacht de omstandigheid dat iedere keet slechts twee kamers bevatte. Volgens
het door ons ontvangen medisch rapport was het gevolg hiervan dat deze arme lieden ‘s
nachts alle plagen van benauwdheid moesten ondergaan wilden zij de pestilente stank van het
smerige, stilstaande water en van de privaten onder hun ramen vermijden. Ten slotte ontvingen
wij klachten van een arts, die in de gelegenheid was geweest deze keten te bezoeken. Hij sprak in
de bitterste bewoordingen over de toestand in deze zogenaamde woningen en hij verklaarde de
ernstigste gevolgen te vrezen wanneer niet enkele sanitaire maatregelen werden getroffen. Ongeveer
een jaar geleden nam de genoemde heer Jay het op zich een huis in te richten, waar de door
hem te werk gestelde personen bij het uitbreken van besmettelijke ziekten direct zouden kunnen
worden geïsoleerd. Eind juli jl. herhaalde hij deze belofte, maar hij heeft geen enkele stap ondernomen
om tot uitvoering ervan te komen, ofschoon sindsdien verschillende gevallen van pokken
zich hebben voorgedaan, waarvan twee met dodelijke afloop. Op 9 september rapporteerde de
heer Kelson, arts, andere gevallen van pokken in dezelfde keten en hij beschreef hun toestand als
verschrikkelijk. Te uwer informatie (van de Minister -M.) moet ik hieraan toevoegen dat onze
gemeente beschikt over een geïsoleerd huis, het zogenaamde pesthuis, waar de inwoners van de
gemeente, die besmettelijke ziekten hebben, worden verpleegd. Dit huis is thans sinds maanden
voortdurend overvol met patiënten. In één gezin stierven vijf kinderen aan pokken en koorts. In
de periode 1 april-1 september van dit jaar kwamen niet minder dan tien sterfgevallen aan pokken
voor, waarvan vier in de genoemde keten, de pestbronnen. Het is onmogelijk het aantal ziektegevallen
op te geven, aangezien de getroffen gezinnen deze zo geheim mogelijk houden.’[131]
De arbeiders in kolenmijnen en in andere mijnen behoren tot de best betaalde groepen van het
Engelse proletariaat. Wij hebben hierboven reeds gezien met welke prijs zij hun loon
betalen.[132] Ik geef hier slechts een kort overzicht van hun woningtoestanden. Gewoonlijk
bouwt degene, die de mijn exploiteert — de eigenaar of huurder — een aantal woningen voor zijn
arbeiders. Zij krijgen behuizing en verwarming ‘voor niets’, dat wil zeggen deze vormen een in
natura geleverd deel van het arbeidsloon. De arbeiders, die niet op deze manier zijn onder te
brengen, krijgen in de plaats hiervoor £4 per jaar. De mijnstreken trekken spoedig een grote bevolking
aan, die is samengesteld uit de mijnbevolking zelf en de ambachtslieden, winkeliers, en-