Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

op een andere wijze en misschien gevaarlijker dan toen.’[223] Men stelde een wettelijk loontarief
vast voor stad en platteland, voor stuk- en dagwerk. De landarbeiders moesten zich per jaar verhuren,
de stedelijke arbeiders moesten zich ‘op de open markt’ verhuren. Op straffe van gevangenneming
werd verboden een hoger loon dan het voorgeschreven loon te betalen, maar het ontvangen
van een hoger loon werd strenger bestraft dan het betalen ervan. Zo wordt bijvoorbeeld
volgens de artikelen 18 en 19 van het leerlingenstatuut van Elizabeth het betalen van hogere lonen
gestraft met 10 dagen gevangenisstraf, het ontvangen van hogere lonen daarentegen met 21
dagen gevangenisstraf. Een wet van 1360 maakt de straffen zwaarder en machtigde de patroon
zelfs lichamelijk dwang te gebruiken om arbeid tegen het wettelijk voorgeschreven loontarief af
te dwingen. Alle overeenkomsten, verdragen, eden, enzovoort, waarbij de metselaars en timmerlieden
wederzijdse verplichtingen hadden aangegaan, werden van nul en gener waarde verklaard.
Het stichten van arbeidersbewegingen werd van de veertiende eeuw tot 1825, in welk jaar de anticoalitie-wet
werd afgeschaft, als een zware misdaad beschouwd. De geest van de arbeidswet
van 1349 en van de latere arbeidswetten blijkt het duidelijkst uit de omstandigheid dat van
staatswege weliswaar een maximaal arbeidsloon werd voorgeschreven, maar dat men vooral geen
minimum voorschreef.
We weten dat in de zestiende eeuw de situatie der arbeiders veel slechter was geworden. Het
geldloon steeg, maar niet in verhouding tot de waardevermindering van het geld en tot de daarmee
gepaard gaande prijsstijging der waren. In feite daalde het loon dus. Desondanks bleven de
wetten tot verlaging van het loon van kracht, evenals het afsnijden van oren en het brandmerken
van hen ‘die niemand in dienst wilde nemen’. Het leerlingenstatuut uit het vijfde jaar van het bewind
van Elizabeth (cap. 3) machtigde de vrederechters lonen vast te stellen en deze al naar gelang
de jaargetijden en de prijzen van de waren te wijzigen. Jacobus I verklaarde deze arbeidsvoorwaarden
van toepassing op wevers, spinners en allerlei andere categorieën arbeiders;[224]
George II verklaarde de wetten tegen het verenigingsrecht van de arbeiders van toepassing voor
alle manufacturen.
In de eigenlijke manufactuurperiode was de kapitalistische productiewijze krachtig genoeg geworden
om de wettelijke regeling van het arbeidsloon even onuitvoerbaar als overbodig te maken,
maar men wilde voor noodgevallen de wapens uit het oude arsenaal niet ontberen. Nog in
het achtste jaar van het bewind van George II werd voor de kleermakersgezellen in Londen en
omgeving een hoger dagloon dan 2s.7 1 / 2 d. verboden, behalve in gevallen van nationale rouw.
Nog in het dertiende jaar van het bewind van George III werd de regeling van de lonen van de
zijdewerkers toevertrouwd aan de vrederechters. Nog in 1796 waren twee uitspraken van hogere
gerechtshoven nodig om te beslissen of bevelen van vrederechters inzake het arbeidsloon ook
geldig waren voor arbeiders, die niet in de landbouw werkzaam waren. Nog in 1799 bekrachtigde
het parlement bij wet dat het loon van de Schotse mijnarbeiders onderworpen was aan de bepalingen
van een statuut van Elisabeth en van twee Schotse wetten van 1661 en 1671. Hoezeer inmiddels
de toestanden waren veranderd, werd in het Engelse Lagerhuis bewezen door een ongehoorde
gebeurtenis. Hier, waar men sinds meer dan 400 jaar wetten had gefabriceerd inzake het
maximum, dat het arbeidsloon volstrekt niet mocht overschrijden, stelde Whitbread in 1796 een
wettelijk loonminimum voor landarbeiders voor. Pitt verzette zich ertegen, maar hij gaf wel toe
dat de ‘situatie der armen wreed is’. Ten slotte werden in 1813 de wetten inzake loonregelingen
afgeschaft. Zij waren een belachelijke anomalie geworden sinds de kapitalist zijn fabriek beheer-