Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

kwaamheid, kracht, energie, uithoudingsvermogen, enzovoort der individuele arbeiders.[53] Dit
verandert natuurlijk niets aan de algemene verhouding tussen kapitaal en loonarbeid. In de eerste
plaats heffen de individuele verschillen elkaar voor de werkplaats als geheel op, zodat in een bepaalde
arbeidstijd het gemiddelde product wordt geleverd en het betaalde, totale loon zal overeenkomen
met het gemiddelde loon van de industrietak. In de tweede plaats blijft de verhouding
tussen arbeidsloon en meerwaarde ongewijzigd, aangezien het individuele loon van de afzonderlijke
arbeider overeenkomt met de persoonlijk door hem geleverde hoeveelheid meerwaarde.
Maar de grotere speelruimte, die het stukloon de individualiteit laat, leidt er enerzijds toe dat deze
individualiteit — en daarmee het vrijheidsgevoel, de zelfstandigheid en de zelfbeheersing —
wordt ontwikkeld, maar bevordert anderzijds de onderlinge concurrentie tussen de arbeiders. Bij
het stukloon zien we daarom de tendentie dat mét de stijging van het individuele arbeidsloon boven
het gemiddelde niveau, dit niveau zelf daalt. Waar echter een bepaald stukloon lange tijd traditioneel
bleef gehandhaafd, waardoor het zeer moeilijk bleek het tarief te verlagen, namen de
patroons bij wijze van uitzondering hun toevlucht ook wel tot een gewelddadige omzetting in
tijdloon. Dit was bijvoorbeeld de oorzaak van de grote staking, die in 1860 onder de lintwevers
van Coventry uitbrak.[54] Ten slotte is het stukloon de belangrijkste basis van het hierboven door
ons geschetste urenstelsel.[55]
Uit de tot dusver gegeven uiteenzetting blijkt dat het stukloon de vorm van arbeidsloon is, die het
meest harmonieert met de kapitalistische productiewijze. Ofschoon het stukloon niet nieuw was
— het komt onder andere in de Franse en Engelse arbeidsstatuten uit de veertiende eeuw officieel
naast het tijdloon voor — krijgt het toch pas gedurende de eigenlijke manufactuurperiode een
grotere speelruimte. Tijdens de periode van onstuimige groei van de grootindustrie, in het bijzonder
van 1797 tot 1815, doet het stukloon dienst als hefboom ter verlenging van de arbeidstijd en
ter verlaging van het arbeidsloon. Zeer belangrijk materiaal voor de fluctuatie van het arbeidsloon
gedurende deze periode vindt men in de blauwboeken Report and Evidente from the Select Committee
on Petitions respecting the Corn Laws (Parliamentary Session of 1813-1814) en Reports
from the Lords’ Committee on the State of Growth, Commerce, and Consumption of Grain, and
all Laws relating thereto (Parliamentary Session of 1814-1815). In deze geschriften vindt men
het op documenten gebaseerde bewijs voor de voortdurende daling van de prijs van de arbeid
sinds het begin van de anti-Jacobijnse Oorlog. In de weverij bijvoorbeeld was het stukloon zozeer
gedaald, dat ondanks de sterk verlengde arbeidsdag het dagloon lager was dan voordien. ‘Het reële
inkomen van de wever is veel lager dan vroeger. Zijn superioriteit ten opzichte van de gewone
arbeider, die aanvankelijk zeer groot was, is bijna geheel verdwenen. Inderdaad, het verschil in
lonen tussen geschoolde en ongeschoolde arbeid is thans veel minder groot dan gedurende enige
voorafgaande periode.’[56] Hoe weinig het landelijk proletariaat baat had bij de mét het stukloon
gestegen intensiteit en verlenging van de arbeid, blijkt uit de volgende passage uit een pleidooi
voor grondbezitters en pachters: ‘Verreweg het grootste deel van de landarbeid wordt verricht
door lieden, die per dag of tegen stukloon zijn gehuurd. Hun weekloon bedraagt ongeveer 12s. en
ofschoon men kan aannemen dat een arbeider bij stukloon door een grotere aansporing tot arbeid
1 of misschien 2s. meer verdient dan bij weekloon, kan men toch vaststellen dat, uitgaande van
het totale inkomen, zijn verlies aan werkgelegenheid in de loop van het jaar tegen dit surplus opweegt.
. . Verder zal men in het algemeen waarnemen dat het loon van deze arbeiders in een zodanige
verhouding staat tot de prijs der noodzakelijke bestaansmiddelen, dat een man met twee
kinderen in staat is zijn gezin te onderhouden zonder een beroep te hoeven doen op het
armbestuur.’[57] Naar aanleiding van de door het parlement openbaar gemaakte feiten merkte