Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

overheersing doet ontstaan. Vandaar de overheersende rol die het koloniale stelsel toen speelde.
Het was ‘de vreemde God’ die zich naast de oude afgoden van Europa op het altaar nestelde en ze
op een goede dag met een trap en een klap omverwierp. Het koloniale stelsel proclameerde de
winstmakerij tot het hoogste en enige doel der mensheid.
Het stelsel van het openbaar krediet, dat wil zeggen van de staatsschulden, waarvan wij de oorsprong
reeds in de middeleeuwen in Genua en Venetië ontdekken, nam tijdens de manufactuurperiode
bezit van geheel Europa. Het koloniaal systeem met zijn zeehandel en handelsoorlogen
diende als broeikas voor dit stelsel. Het kreeg voor het eerst vaste voet in Holland. De staatsschuld,
dat wil zeggen de vervreemding van de staat — onverschillig of deze despotisch, constitutioneel
of republikeins is — drukt haar stempel op het kapitalistische tijdperk. Het enige deel
van de zogenaamde nationale rijkdom dat werkelijk het gemeenschappelijk bezit is van de moderne
volkeren, is — hun staatsschuld.[243a] Vandaar, geheel consequent, de moderne leer volgens
welke een volk des te rijker is naarmate het zich dieper in de schulden steekt. Het openbare
krediet werd het credo van het kapitaal. En met het ontstaan van de schuldenlast van de staat
komt in de plaats van de zonde tegen de Heilige Geest, waarvoor geen vergiffenis mogelijk is, de
trouwbreuk tegenover de staatsschuld.
De openbare schuld wordt één van de krachtigste hefbomen van de oorspronkelijke accumulatie.
Als met een slag van de toverstaf begiftigt zij het onproductieve geld met een voortbrengend
vermogen en verandert het op deze wijze in kapitaal, zonder genoodzaakt te zijn zich bloot te
stellen aan de moeite en de gevaren, die onverbrekelijk verbonden zijn met de industriële beleggingen
en zelfs met beleggingen in het woekerbedrijf. De schuldeisers van de staat geven in werkelijkheid
niets, want de geleende som wordt omgezet in openbare schuldbewijzen die gemakkelijk
verhandelbaar zijn en die in hun handen blijven functioneren net alsof het een gelijk bedrag
aan baar geld is. Maar nog afgezien van de op deze wijze geschapen klasse van arbeidsloze renteniers
en afgezien van de geïmproviseerde rijkdom der tussen regering en natie als bemiddelaars
optredende financiers — evenals van de rijkdom der belastingpachters, kooplieden, fabrikanten,
aan wie een flink deel van iedere staatslening de dienst bewijst van een uit de hemel gevallen kapitaal
— heeft de staatsschuld de naamloze vennootschap, de handel in verhandelbare effecten
van iedere soort, de speculatie, kortom het beursspel en de moderne bancocratie doen ontstaan.
Vanaf hun ontstaan waren de met nationale titels opgesmukte grote banken niets anders dan vennootschappen
van particuliere speculanten, die aan de zijde van de regeringen stonden en die
dank zij de verkregen voorrechten in staat waren de regeringen geld voor te schieten. Daardoor is
er voor de accumulatie van de staatsschuld geen onfeilbaarder graadmeter dan het regelmatig
stijgen van de aandelen van deze banken, wier volledige ontplooiing dateert van de stichting van
de Bank van Engeland (1694). De Bank van Engeland begon met aan de regering tegen 8 % geld
te lenen; tegelijkertijd werd zij door het parlement gemachtigd uit ditzelfde kapitaal munt te slaan
door het in de vorm van bankbiljetten nog eens aan het publiek te lenen. De bank mocht met deze
biljetten wissels disconteren, goederen belenen en edele metalen kopen. Het duurde niet lang of
dit door haar zelf gemaakte kredietgeld werd de munt, waarin de Bank van Engeland de staat leningen
verstrekte en voor rekening van de staat de rente van de openbare schulden betaalde. Niet
alleen gaf de Bank met de ene hand ten einde met de andere hand meer terug te krijgen, zij bleef
ook, terwijl ze incasseerde, tot de laatste gegeven cent de eeuwige schuldeiseres van de natie.
Langzamerhand werd de Bank de onvermijdelijke bewaarster van het bezit aan edele metalen en