Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

van de hoeveelheid product.
[162] T.a.p., p. 20.
[163] T.a.p., p. 21. Bij deze experimenten speelde ook het morele element een belangrijke rol. De
arbeiders deelden de fabrieksinspecteur mee: ‘We werken met meer lust, we hebben altijd de beloning
van het ‘s avonds vroeger naar huis gaan voor ogen en een algemene geest van activiteit
en vrolijkheid beheerst de gehele fabriek, vanaf de jongste tot de oudste, en we kunnen elkaar
goed helpen.’ T.a.p.
[164] John Fielden, t.a.p., p. 32.
[165] Lord Ashley, t.a.p., pp. 6-9 passim.
[166] Reports of Inspectors of Factories, April 30, 1845, p. 20.
[167] T.a.p., p. 22.
[168] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1862, p. 62.
[169] Dit is met de Parliamentary Return (de officiële statistieken) van 1862 gewijzigd. Sindsdien
wordt de werkelijke stoompaardenkracht van de moderne stoommachines en waterraderen
gebruikt in plaats van de nominale stoompaardenkracht (vergelijk hierboven noot 109a). Sinds
1862 worden ook de doubleerspindels onderscheiden van de eigenlijke spindels (hetgeen in de
Returns van 1839, 1850, en 1856 niet geschiedde); verder wordt voor de wolfabrieken ook het
aantal gigs (kaardmachines) vermeld, wordt een onderscheid gemaakt tussen enerzijds jute- en
hennepfabrieken en anderzijds vlasfabrieken en wordt ten slotte voor de eerste keer de kousenweverij
in het rapport opgenomen.
[170] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1856, p. 11.
[171] T.a.p., pp. 14-15.
[172] T.a.p., p. 20.
[173] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1858, p. 10. Vergelijk: Reports of Inspectors
of Factories, April 30, 1860, p. 30 vv.
[174] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1862, pp. 100, 103, 129, 130.
[175] Met het moderne stoomweefgetouw weeft een wever met twee weefgetouwen thans in 60
uur per week 26 stuks van een bepaald soort en van een bepaalde lengte en breedte, waarvan hij
met het oude stoomweefgetouw slechts 4 stuks kon weven. De weefkosten van een dergelijk stuk
waren reeds in het begin van de jaren ‘50 van de negentiende eeuw gedaald van 2s. 9d. tot 5 1 / 8 d.
Toevoeging bij de tweede druk. — ‘Dertig jaar geleden (1841) verlangde men van een katoenspinner
met drie helpers niet meer dan dat hij twee mules met 300-324 spindels zou bedienen. Nu
(einde 1871) moet hij met 5 helpers een aantal mules bedienen, waarvan het aantal spindels 2.200
bedraagt; hij produceert nu minstens zeven keer zoveel garen als in 1841.’ Fabrieksinspecteur
Alexander Redgrave in de Journal of the Society of Arts van 5 januari 1872.
[176] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1861, pp. 25-26.
[177] In Lancashire is nu (1867) onder de fabrieksarbeiders de strijd om de 8-urendag begonnen.
[178] De enkele, hier volgende getallen tonen de ontwikkeling van de eigenlijke fabrieken in het
Verenigde Koninkrijk sedert 1848 aan: