Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

kunnen worden bepaald door een onderzoek van de chemische veranderingen, die in zijn lichaam
hebben plaatsgevonden, omdat verandering in de samenstelling van de stof een indicator is voor
een daaraan voorafgegane uitoefening van dynamische kracht.’ Grove, On the Correlation of
Physical Forces [pp. 308, 309].
[15] ‘Graan en arbeid houden zelden gelijke tred, maar er is een duidelijk aanwijsbaar punt,
voorbij hetwelk zij niet verder uiteen kunnen lopen. Met betrekking tot de ongebruikelijke inspanningen
van de arbeidende klasse in dure tijden - wanneer, zoals bewezen is (namelijk door
het Parliamentary Committee of Inquiry 1814-15 -M.), de lonen dalen - kunnen we vaststellen dat
dit hoogst voordelig is voor de afzonderlijke individuen en dat dit zeker de groei van het kapitaal
begunstigt. Maar geen menslievend wezen kan wensen dat dit constant en onophoudelijk voortduurt.
Het is zeer wenselijk als een tijdelijke steun, maar als het onafgebroken zou voortduren,
zou dit dezelfde gevolgen hebben als wanneer de bevolking van een land tot de uiterste grenzen
van zijn voeding zou worden gedreven.’ Malthus, Inquiry into the Nature and Progress of Rent,
London, 1815, p. 48 noot. Het strekt Malthus tot eer dat hij hier (evenals trouwens op andere
plaatsen in zijn werk) de nadruk legt op de verlenging van de arbeidsdag, terwijl Ricardo en anderen,
met de vreselijkste feiten voor ogen, bij hun onderzoekingen uitgaan van de constante
grootte van de arbeidsdag. Maar de conservatieve belangen, welke Malthus als knecht diende,
beletten hem in te zien dat de mateloze verlenging van de arbeidsdag, gecombineerd met de buitengewone
ontwikkeling van de machinerie en de uitbuiting van vrouwen- en kinderarbeid, een
groot deel van de arbeidersklasse ‘overtollig’ moest maken, vooral toen de oorlog was afgelopen
en toen er een einde kwam aan het Engelse monopolie op de wereldmarkt. Het was natuurlijk
gemakkelijker en meer in overeenstemming met de belangen der heersende klasse - door Malthus
paaps verafgood - om deze ‘overbevolking’ te verklaren uit de eeuwige wetten der natuur in
plaats vanuit de slechts historische natuurwetten van de kapitalistische productie.
[16] ‘Een belangrijke oorzaak van de groei van het kapitaal tijdens de oorlog vloeide voort uit de
grotere inspanningen en misschien de grotere ontberingen van de arbeidende klasse, de meest talrijke
klasse in iedere samenleving. Meer vrouwen en kinderen werden door behoeftige omstandigheden
gedwongen arbeid te verrichten en dezelfde oorzaak dwong de arbeiders een groter deel
van hun tijd te besteden aan vergroting van de productie.’ Essays on Political Economy in which
are illustrated the Principal Causes of the present National Distress, London, 1830, p. 248.
Hoofdstuk 16
Verschillende formules voor de meerwaardevoet
We hebben gezien dat de meerwaardevoet wordt voorgesteld door de volgende formules: