Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

sche productieproces overwint dus zelf de hindernissen, die zij tijdelijk heeft opgeworpen. De
prijs van de arbeid daalt weer tot het niveau, dat overeenkomt met de behoeften tot meerwaardevorming
van het kapitaal, onverschillig of dit niveau beneden, boven of op dezelfde hoogte ligt
als het niveau dat vóór het begin van de loonstijging als normaal werd beschouwd. We zien dus
dat het in het eerste geval niet de daling in de absolute of proportionele groei van de arbeidskracht
of van de arbeidersbevolking is die leidt tot een overschot aan kapitaal, maar dat het, omgekeerd,
de groei van het kapitaal is, die er toe leidt dat de voor uitbuiting beschikbare arbeidskracht
ontoereikend wordt. In het tweede geval is het niet de toeneming in de absolute of proportionele
groei van de arbeidskracht of van de arbeidersbevolking die er toe leidt dat het kapitaal
ontoereikend wordt, maar, omgekeerd, de afneming van het kapitaal die er toe leidt dat de voor
uitbuiting beschikbare arbeidskracht te overvloedig wordt of, beter gezegd, dat de prijs van die
arbeidskracht te hoog wordt. Het zijn deze absolute bewegingen in de accumulatie van het kapitaal
die zich weerspiegelen als de relatieve bewegingen in de hoeveelheid voor uitbuiting beschikbare
arbeidskracht en die daardoor de schijn wekken veroorzaakt te zijn door de eigen beweging
van die arbeidskracht. In wiskundige termen uitgedrukt: de grootte van de accumulatie is
de onafhankelijke variabele, de hoogte van het loon is de afhankelijke variabele en niet omgekeerd.
Zo wordt, wanneer de industriële cyclus zich in de crisisfase bevindt, de algemene daling
van de warenprijzen uitgedrukt als een stijging van de relatieve geldwaarde en wordt in de fase
van de bloei de algemene stijging van de warenprijzen uitgedrukt als een daling van de relatieve
geldwaarde. De aanhangers van de zogenaamde Currency School trekken hieruit de conclusie dat
bij hoge prijzen te weinig, bij lage prijzen te veel geld in circulatie is. Hun onkunde en hun volledige
miskenning der feiten[77] vinden waardige parallellen bij de economen, die deze verschijnselen
van de accumulatie willen verklaren uit de omstandigheid dat er de ene keer te weinig, de
andere keer te veel loonarbeiders zijn.
De wet van de kapitalistische productie, die aan de zogenaamde ‘natuurlijke bevolkingswet’ ten
grondslag ligt, komt eenvoudig hierop neer: de verhouding tussen kapitaal, accumulatie en loonvoet
is niets anders dan de verhouding tussen de onbetaalde, in kapitaal omgezette arbeid en de
additionele arbeid, die nodig is om het additionele kapitaal in beweging te zetten. Het is dus beslist
niet een verhouding tussen twee van elkaar onafhankelijke grootheden: enerzijds de grootte
van het kapitaal, anderzijds de omvang van de arbeidersbevolking; het is in laatste instantie veeleer
slechts de verhouding tussen de onbetaalde arbeid en de betaalde arbeid van dezelfde arbeidersbevolking.
Wanneer de hoeveelheid van de door de arbeidersklasse geleverde en door de kapitalistenklasse
geaccumuleerde onbetaalde arbeid snel genoeg toeneemt om alleen maar door
een buitengewoon grote toevoeging van betaalde arbeid in kapitaal te kunnen worden omgezet,
dan stijgt het loon en — wanneer alle andere omstandigheden niet veranderen — neemt de onbetaalde
arbeid in verhouding af. Zodra deze afneming echter het punt bereikt, waarop de meerarbeid
(waardoor het kapitaal wordt gevoed) niet langer in normale hoeveelheden wordt aangeboden,
treedt een reactie op: een geringer deel van het inkomen wordt gekapitaliseerd, de accumulatie
stagneert en de stijgende loonbeweging ondervindt een terugslag. De verhoging van de prijs
van de arbeid blijft dus beperkt binnen grenzen, die niet alleen de grondslagen van het kapitalistische
systeem onaangetast laten, maar tevens zijn reproductie op steeds groter wordende schaal
veilig stellen. De in een natuurwet gemystificeerde wet van de kapitalistische accumulatie drukt
in feite dus alleen maar uit dat haar wezen elke afneming van de uitbuitingsgraad van de arbeid of
elke stijging van de prijs van de arbeid uitsluit, die de onafgebroken reproductie van de kapitaalverhouding
en de reproductie van het kapitaal op steeds grotere schaal in ernstig gevaar zou kun-