Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

schappelijke kapitaal van een land. In hetgeen hier volgt is in laatste instantie alleen maar sprake
van deze samenstelling.
Groei van het kapitaal omvat tevens groei van het variabele of in arbeidskracht omgezette bestanddeel
van het kapitaal. Een deel van de in additioneel kapitaal omgezette meerwaarde moet
steeds weer worden heromgezet in varia bel kapitaal, dus in een additioneel arbeidsfonds. Laten
we eens aannemen dat - behalve dat alle overige omstandigheden ongewijzigd blijven - de samenstelling
van het kapitaal onveranderd blijft, dat wil zeggen dat een bepaalde hoeveelheid productiemiddelen
of constant kapitaal steeds dezelfde hoeveelheid arbeidskracht nodig heeft om in
beweging te worden gezet; in dat geval is het duidelijk dat de vraag naar arbeid en het bestaansmiddelenfonds
van de arbeiders toeneemt met de groei van het kapitaal en des te sneller toeneemt
naarmate het kapitaal sneller groeit. Aangezien het kapitaal jaarlijks een meerwaarde produceert
waarvan een deel ieder jaar bij het oorspronkelijke kapitaal wordt gevoegd, aangezien deze toevoeging
zelf jaarlijks groeit met de toenemende omvang van het reeds functionerende kapitaal en
aangezien, ten slotte, door de bijzondere aansporing van de drift tot verrijking — zoals, om enkele
voorbeelden te geven, opening van nieuwe markten, nieuwe sferen voor kapitaalinvestering ten
gevolge van nieuw ontwikkelde, maatschappelijke behoeften — de accumulatieschaal plotseling
voor vergroting vatbaar blijkt te zijn enkel door een gewijzigde verdeling van de meerwaarde of
het meerproduct in kapitaal en inkomen, kunnen de accumulatiebehoeften van het kapitaal de
toeneming van de arbeidskracht of van het aantal arbeiders overvleugelen, kan de vraag naar arbeid
dus groter worden dan het aanbod van arbeid en kunnen de arbeidslonen dus stijgen. Ten
slotte moet dit zelfs het geval zijn wanneer de hierboven aangenomen veronderstelling ongewijzigd
van kracht blijft. Aangezien ieder jaar meer arbeiders in dienst worden genomen dan in het
voorafgaande jaar, moet vroeg of laat het punt worden bereikt, waarop de accumulatiebehoeften
beginnen uit te groeien boven het gewone aanbod van arbeid en de loonstijging dus begint. In
Engeland klinken hierover klachten gedurende de gehele vijftiende eeuw en in de eerste helft van
de achttiende eeuw. De min of meer gunstige omstandigheden, waaronder de loonarbeiders zich
handhaven en vermenigvuldigen, veranderen echter niets aan het fundamentele karakter van de
kapitalistische productie. Zoals de enkelvoudige reproductie voortdurend de kapitaalverhouding
zelf reproduceert — kapitalisten aan de ene kant, loonarbeiders aan de andere kant — zo reproduceert
de reproductie op grotere schaal, dat wil zeggen de accumulatie, de kapitaalverhouding
op grotere schaal: meer kapitalisten of grotere kapitalisten aan de ene kant, meer loonarbeiders
aan de andere kant. De reproductie van de arbeidskracht — die door het kapitaal onophoudelijk
als middel tot meerwaardevorming moet worden ingelijfd, die zich niet van het kapitaal kan losmaken
en wier horigheid aan het kapitaal slechts schuilgaat achter de wisseling der individuele
kapitalisten, waaraan de arbeidskracht zich verkoopt — vormt in feite een element van de reproductie
van het kapitaal zelf. Accumulatie van het kapitaal betekent dus vergroting van het
proletariaat.[70]
De klassieke economie begreep dit feit zo goed dat A. Smith, Ricardo, enzovoort, zoals we reeds
hebben gezien, zelfs de fout maakten de accumulatie te identificeren met consumptie van het totale
gekapitaliseerde deel van het meerproduct door productieve arbeiders, dat wil zeggen met de
omzetting van dit deel in additionele loonarbeiders. Reeds in 1696 schreef John Bellers: ‘Wanneer
iemand 100.000 acres grond bezat en even zovele ponden geld en stuks vee, wat zou de rijke
man zonder een arbeider zelf anders dan een arbeider zijn? En aangezien de arbeiders mensen rijk
maken, zijn er meer rijken naarmate er meer arbeiders zijn. . . De arbeid van de armen is de