Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

zilver welke zich in een land bevindt, vraagt zich af waardoor het komt dat de Indische waren zo
goedkoop zijn. Hij antwoordt: omdat de Indiërs het geld begraven. In de periode 1602-1734, zo
merkt hij op, begroeven zij 150 miljoen pond sterling aan zilver, dat oorspronkelijk uit Amerika
naar Europa was gebracht.[87] In de periode 1856-66, dus in tien jaar, exporteerde Engeland naar
Indië en China (het naar China uitgevoerde metaal vloeit grotendeels weer naar Indië) voor 120
miljoen pond sterling aan zilver, dat tevoren tegen Australisch goud was verkregen.
Bij de meer ontwikkelde warenproductie moet iedere warenproducent zich voorzien van de nervus
rerum (de zenuw van alles), het ‘maatschappelijk vuistpand’.[88] Zijn behoeften vernieuwen
zich voortdurend, hetgeen steeds weer de aankoop van nieuwe waren noodzakelijk maakt, terwijl
de productie en de verkoop van zijn eigen waren hem tijd kosten en van toevallige omstandigheden
afhankelijk zijn. Om te kopen zonder te verkopen moet hij voordien hebben verkocht zonder
te kopen. Deze handelswijze schijnt, indien algemeen toegepast, met zichzelf in strijd te zijn. Aan
de bron van hun productie vindt een directe ruil plaats van edele metalen tegen andere waren.
Hier zien we verkoop (door de warenbezitter) zonder koop (door de bezitter van goud en
zilver).[89] En de latere verkopen zonder daaropvolgende aankopen bewerkstelligen slechts de
verdere verdeling van de edele metalen onder alle warenbezitters. Zo ontstaan op alle punten van
het verkeer voorraden goud en zilver van de meest uiteenlopende omvang. Wanneer het mogelijk
wordt de waar als ruilwaarde of de ruilwaarde als waar vast te houden, ontstaat de geldzucht. Met
de uitbreiding van de warencirculatie groeit de macht van het geld, de steeds slagvaardige, absoluut
maatschappelijke vorm van de rijkdom. ‘Goud is een wonderbaarlijk iets. Wie het bezit is
meester over alles wat hij begeert. Door goud kan men zelfs zielen in het paradijs doen belanden.’
(Columbus in de Brief uit Jamaica, 1503.) Daar men aan het geld niet kan zien wat er in is
omgezet, zet alles — waar of geen waar — zich om in geld. Alles kan worden verkocht en gekocht.
De circulatie wordt het grote maatschappelijke destilleervat, waarin alles verdwijnt om er
als geldkristal weer uit te komen. Zelfs de beenderen van de Heiligen kunnen aan deze alchemie
niet ontkomen, laat staan de meer delicate res sacrosanctae, extra commercium hominum (de geheiligde
dingen, buiten de handel der mensen).[90] Zoals in het geld ieder kwalitatief onderscheid
tussen de waren is opgeheven, heft het geld van zijn kant als radicale nivelleerder alle onderscheid
op.[91] Het geld zelf echter is een waar, een extern object, dat het particuliere eigendom
van een ieder kan worden. De maatschappelijke macht wordt dus de particuliere macht van het
individu. In de antieke beschaving werd het geld dan ook ontmaskerd als de pasmunt van haar
economische en zedelijke orde.[92] De moderne maatschappij, die reeds in haar kinderjaren Plutus
aan de haren uit de ingewanden van de aarde trekt,[93] begroet in de gouden graal de schitterende
incarnatie van haar innigste levensprincipe.
Als gebruikswaarde bevredigt de waar een bepaalde behoefte en vormt zij een bepaald element
van de materiële rijkdom. Maar de waarde van de waar meet de sterkte van haar aantrekkingskracht
aan alle elementen van de materiële rijkdom en geeft derhalve de maat aan van de maatschappelijke
rijkdom van haar bezitter. Voor de barbaarse, eenvoudige warenbezitter, zelfs voor
de West-Europese boer, is de waarde onafscheidelijk verbonden aan de waardevorm, is dus vermeerdering
van de hoeveelheid goud en zilver waardevermeerdering. Ongetwijfeld verandert de
waarde van het geld, hetzij ten gevolge van een verandering in zijn eigen waarde, hetzij ten gevolge
van een verandering in de waarde van de waren. Maar dit neemt, enerzijds, niet weg dat
200 ons goud altijd meer waarde blijft bezitten dan 100 ons, 300 ons meer dan 200 ons, enzovoort,
terwijl anderzijds het metaal, de natuurlijke vorm ervan, de algemene equivalentvorm blijft