Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

komst slechts dingen produceren voor eigen gebruik, zoals zijn huisarts MacCulloch hem reeds
als een probaat middel tegen de epidemie van overproductie heeft voorgeschreven. Hooghartig
gaat hij nu op zijn achterste benen staan. Kan de arbeider misschien met zijn blote handen uit het
niets werkplaatsen maken, waren produceren? Voorzag hij hem niet van materialen, dankzij welke
de arbeider zijn arbeid kan belichamen? En aangezien de samenleving voor het grootste deel
uit zulke armoedzaaiers bestaat, heeft hij dan niet die samenleving, heeft hij dan niet de arbeider
zelf (die hij bovendien nog van bestaansmiddelen voorzag) met zijn productiemiddelen, zijn katoen
en zijn spinnewiel, een onschatbare dienst bewezen? En mag hij die dienst niet in rekening
brengen? Maar heeft de arbeider hem niet de tegenprestatie geleverd katoen en spinnewiel in garen
te veranderen? Trouwens, het gaat hier niet om diensten.[15] Een dienst is niets anders dan de
nuttige werking van een gebruikswaarde, hetzij van de waar, hetzij van de arbeid.[16] Hier echter
gaat het om de ruilwaarde. Hij betaalde de arbeider de waarde van 3s. De arbeider gaf hem in de
aan de katoen toegevoegde waarde van 3s. een exact equivalent terug, dus waarde tegen waarde.
Onze vriend, zo-even nog redenerend vanuit de overmoed van het kapitaal, neemt plotseling de
bescheiden houding van zijn eigen arbeider aan. Heeft hij zelf geen arbeid verricht? De arbeid
van controle en oppertoezicht op de spinner? Vormt deze arbeid van hem niet eveneens waarde?
Zijn eigen opzichter en zijn directeur halen hun schouders op. Inmiddels heeft hij met een vrolijk
lachje zijn gelaatsuitdrukking weer hersteld. Hij fopte ons met deze hele klaagzang. Hij geeft er
geen zier om. Deze en soortgelijke laffe uitvluchten en holle frasen laat hij over aan de hoogleraren
in de economische wetenschap, die hij daarvoor betaalt. Zelf is hij een man van de praktijk,
die weliswaar niet altijd overdenkt wat hij buiten de zaken om zegt, maar steeds weet wat hij in
de zaken doet.
Laat ons de zaak eens verder bekijken. De dagwaarde van de arbeidskracht bedroeg 3s., omdat er
een halve arbeidsdag in is belichaamd, dat wil zeggen omdat de bestaansmiddelen, die dagelijks
nodig zijn voor de productie van de arbeidskracht, een halve arbeidsdag kosten. Echter de arbeid
uit het verleden die in de arbeidskracht zit opgesloten en de levende arbeid die zij kan presteren,
haar dagelijkse kosten van onderhoud en haar dagelijkse prestatie, zijn twee totaal verschillende
grootheden. De eerste bepaalt haar ruilwaarde, de tweede vormt haar gebruikswaarde. De omstandigheid
dat een halve arbeidsdag nodig is om de arbeider 24 uur lang te onderhouden, verhindert
hem geenszins een hele dag te werken. De waarde van de arbeidskracht en de door haar
gevormde waarde in het arbeidsproces zijn dus twee verschillende grootheden. Dit waardeverschil
had de kapitalist voor ogen toen hij de arbeidskracht kocht. Haar nuttige eigenschap garen
of laarzen te maken was slechts een conditio sine qua non (noodzakelijke voorwaarde), omdat
arbeid in nuttige vorm moet worden besteed indien men waarde wil vormen. Beslissend was echter
de specifieke gebruikswaarde van deze waar om bron van waarde te zijn en van méér waarde
dan zij zelf bezit. Deze bijzondere dienst verwacht de kapitalist van haar. En hij gaat daarbij
overeenkomstig de eeuwige wetten van de warenruil te werk. Zoals de verkoper van iedere andere
waar realiseert de verkoper van de arbeidskracht inderdaad de ruilwaarde en staat hij de gebruikswaarde
af. Hij kan de ene niet verwerven zonder de andere af te staan. Evenmin als de gebruikswaarde
van de verkochte olie aan de oliehandelaar behoort, zomin behoort de gebruikswaarde
van de arbeidskracht, de arbeid zelf, aan haar verkoper. De geldbezitter heeft de dagwaarde
van de arbeidskracht betaald en aan hem behoort dus haar gebruik gedurende die dag, de arbeid
van een dag. De omstandigheid dat het dagelijkse onderhoud van de arbeidskracht slechts
een halve arbeidsdag kost ondanks dat de arbeidskracht een hele dag werkzaam kan zijn, dat dus
de waarde, die door het gebruik van de arbeidskracht gedurende een dag wordt gevormd, twee