Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

strijdvraag naar een ander terrein te verplaatsen en belooft hij derhalve ‘in een tweede artikel
uiteen te zetten, welke betekenis wij [de niet ‘leugenachtige’ anonieme schrijver] aan de woorden
van Gladstone moeten toekennen.’ Alsof deze, niet als maatstaf dienende mening ook maar het
geringste met de zaak te maken heeft! Dit tweede artikel staat in de Concordia van 11 juli.
Marx antwoordde nog een keer in de Volksstaat van 7 augustus, waarbij hij nu ook het verslag
van de betrokken plaats uit de Morning Star en uit de Morning Advertiser van 17 april 1863 gaf.
Volgens beide verslagen zei Gladstone, dat hij met bezorgdheid enzovoort de bedwelmende toeneming
van rijkdom en macht zou beschouwen, indien hij deze werkelijk tot de welvarende klassen
(classes in easy circumstances) beperkt achtte. Maar deze toeneming is beperkt tot de klassen,
die eigendom bezitten (entirely confined to classes possessed of property). Dus ook deze verslagen
geven de zogenaamde ‘bij elkaar gelogen’ zin letterlijk weer. Verder stelde Marx, door
vergelijking van de tekst uit de Times en bij Hansard, nogmaals vast dat de door drie, op de volgende
ochtend verschijnende, van elkaar onafhankelijke, gelijkluidende krantenverslagen als
werkelijk uitgesproken, vastgestelde zin in het — volgens de bekende ‘gewoonte’ herziene —
verslag bij Hansard ontbreekt, dat Gladstone deze zin, in de woorden van Marx ‘achteraf weggemoffeld
heeft.’ Tenslotte verklaart Marx dat hij geen tijd heeft zich verder met de anonieme
schrijver bezig te houden. Deze scheen er ook genoeg van te hebben; Marx kreeg tenminste geen
verdere exemplaren van Concordia toegezonden.
Daarmee scheen de zaak uit de wereld te zijn. Weliswaar kwamen ons sindsdien van lieden, die
met de Universiteit van Cambridge betrekkingen onderhielden, enkele keren geheimzinnige geruchten
ter ore over een onuitsprekelijk literair misdrijf, dat Marx in Het Kapitaal zou hebben
begaan, maar ondanks alle nasporingen was daarover absoluut niets naders te vernemen. Toen, op
29 november 1883, acht maanden na de dood van Marx, verscheen in de Times een brief, afkomstig
van het Trinity College van de Universiteit van Cambridge en getekend door Sedley Taylor,
waarin dit zich in het tamste soort van coöperatie drukmakende mannetje de gelegenheid bij de
haren grijpt en ons eindelijk opheldering verschafte, niet over het gefluister in Cambridge, maar
over de anonieme schrijver in Concordia.
‘Wat uiterst zonderling is,’ aldus het mannetje uit Trinity College, ‘is dat het professor Brentano
(toen in Breslau, nu in Straatsburg) voorbehouden was. . . de kwade trouw te onthullen, die kennelijk
ten grondslag lag aan het citaat uit de rede van Gladstone in de [openings]-toespraak. De
heer Karl Marx, die. . . het citaat trachtte te verdedigen, bezat de vermetelheid in de dodelijke
stuiptrekkingen (deadly shifts), waarin hij door de meesterlijk gevoerde aanvallen van Brentano
al spoedig was beland, te beweren dat de heer Gladstone in het verslag van zijn rede in de Times
van 17 april 1863 had geknoeid voordat deze in de Hansard verscheen ten einde een stuk weg te
moffelen, dat voor een Engelse Minister van Financiën waarlijk compromitterend zou zijn geweest.
Toen Brentano door een uiterst nauwkeurige tekstvergelijking bewees dat de verslagen van
de Times en van Hansard met elkaar in overeenstemming waren en dat de bewuste zin in geen
van beide voorkwam, maar door een lepe wijze van buiten verband citeren de rede van Gladstone
was binnengesmokkeld, trok Marx zich onder het voorwendsel van tijdgebrek terug!’
Dat zat er dus achter! In de productie-coöperatieve fantasie van Cambridge vond de anonieme
campagne van de heer Brentano in Concordia een glorieuze weerspiegeling! Zo lag hij en zo hanteerde
hij zijn degen in de ‘meesterlijk gevoerde aanval’, deze Heilige Joris van de Duitse fabri-