Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

er slechts toe dat vrouwen en kinderen worden gedwongen tot veldarbeid en dat de leeftijd, waarop
men gaat werken, steeds wordt verlaagd. Zodra de uitbuiting van vrouwen en kinderen een
grotere speelruimte krijgt, wordt deze op haar beurt een nieuw middel tot overtolligmaking van
de mannelijke landarbeiders en verlaging van hun loon. In het oosten van Engeland heeft deze
vicieuze cirkel een fraaie vrucht voortgebracht: het zogenaamde gang system (bende- of ploegstelsel),
dat ik hier in het kort zal behandelen.[171]
Dit stelsel komen we bijna uitsluitend tegen in Lincolnshire, Huntingdonshire, Cambridgeshire,
Norfolk, Suffolk en Nottingham en sporadisch ook in de naburige graafschappen Northampton,
Bedford en Rutland. Als voorbeeld neem ik Lincolnshire. Een groot deel van dit graafschap bestaat
uit pas drooggelegd land, dat vroeger moeras was, of ook, zoals in de andere hierboven genoemde
oostelijke graafschappen, uit land dat pas op de zee is veroverd. De stoommachine heeft
bij de drooglegging wonderen verricht. Het land, dat vroeger moeras of zandbank was, draagt nu
welige korenvelden en hoge grondrente. Ditzelfde geldt voor de kunstmatig gewonnen alluviale
gebieden, zoals op het eiland Axholme en in de parochies aan de oevers van de Trent. Toen de
nieuwe boerderijen ontstonden, werden niet alleen geen nieuwe arbeidershuisjes gebouwd, maar
werden de oude huisjes afgebroken en de arbeidstoevoer werd geput uit de op mijlen afstand gelegen
open dorpen langs de wegen, die zich op de heuvels voortslingeren. Alleen daar vond de
bevolking vroeger bescherming tegen de langdurige overstromingen in de winter. De arbeiders,
die op boerderijen wonen met 400 tot 1.000 acres aan land — zij worden hier confined labourers
(opgesloten arbeiders) genoemd — dienen uitsluitend voor permanente, zware en met paarden
verrichte landarbeid. Gemiddeld staat op iedere 100 acres (1 acre = 40, 49 are) nauwelijks één
arbeidershuisje. Een boer uit een moerasachtig gebied verklaarde voor de Commissie van Onderzoek
onder meer: ‘Mijn boerderij strekt zich uit over 320 acres, allemaal graanland. Er zijn geen
arbeidershuisjes. Op het ogenblik woont één arbeider bij mij. Vier mannen, die met de paarden
werken, wonen in de omgeving. Het lichte werk, waarvoor vele arbeiders nodig zijn, wordt verricht
door ploegen arbeiders.’[172] De grond eist veel lichte veldarbeid, zoals wieden van onkruid,
schoffelen, sommige vormen van bemesting, verwijderen van stenen, enzovoort. Deze arbeid
wordt verricht door ploegen of georganiseerde benden, die in de open dorpen wonen.
De ploeg bestaat uit 40 of 50 personen: vrouwen, jongeren van beide geslachten (13 tot 18 jaar,
ofschoon de jongens er meestal op hun dertiende jaar mee ophouden) en ten slotte kinderen van
beide geslachten (6 tot 13 jaar). Aan het hoofd staat de gang-master (ploegbaas), altijd een gewone
landarbeider, meestal wat men noemt een slechte kerel, liederlijk, boemelaar, dronkelap, maar
met een zekere ondernemingsgeest en savoir faire (handigheid). Hij rekruteert de troep, die onder
hem en niet onder de boer werkt. Met de boer maakt hij gewoonlijk een overeenkomst op basis
van stukwerk en zijn inkomen, dat gemiddeld niet veel hoger ligt dan dat van de gewone landarbeider,[173]
hangt vrijwel geheel af van de handigheid, waarmee hij in een zo kort mogelijke tijd
zoveel mogelijk arbeid uit zijn ploeg weet te halen. De boeren hebben ontdekt dat vrouwen alleen
onder mannelijk gezag flink werken, maar dat vrouwen en kinderen, wanneer zij eenmaal aan de
gang zijn, zich met een ware onstuimigheid uitputten (zoals Fourrier reeds had opgemerkt), terwijl
de volwassen mannelijke arbeiders zo slim zijn zo zuinig mogelijk met hun krachten om te
springen. De ploegbaas trekt van de ene boerderij naar de andere en voorziet op deze wijze zijn
ploeg gedurende zes tot acht maanden per jaar van werk. Door onder hem te werken krijgen de
arbeidersgezinnen een groter en vaster inkomen dan bij de afzonderlijke boeren, die alleen nu en
dan kinderen gebruiken als arbeidskracht. Hierdoor heeft hij in de open dorpen zo’n grote in-