Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

zodra men de maatschappelijke kenmerken, die de dingen krijgen, of de zakelijke kenmerken, die
de maatschappelijke bepalingen van de arbeid op basis van een bepaalde productiewijze krijgen,
slechts ziet als symbolen, dan maakt men die kenmerken tegelijkertijd tot een willekeurig geestesproduct
van de mens. Dit was de in de achttiende eeuw zo geliefkoosde manier om de dingen
duidelijk te maken: aangezien men niet in staat was het wordingsproces van de zonderlinge vorm
der menselijke verhoudingen te ontcijferen, trachtte men het althans voorlopig van de schijn van
vreemdheid te ontdoen.
Er is reeds eerder op gewezen dat de equivalentvorm van een waar niet de kwantitatieve bepaling
van haar waardegrootte impliceert. Wanneer men weet dat goud geld is, dus dat goud met alle
andere waren ruilbaar is, dan weet men nog niet hoeveel bijvoorbeeld 10 pond goud waard is.
Zoals iedere waar kan het geld zijn eigen waardegrootte slechts relatief ten opzichte van andere
waren uitdrukken. Zijn eigen waarde wordt bepaald door de voor zijn productie vereiste arbeidstijd;
deze waarde wordt uitgedrukt in een hoeveelheid van iedere andere waar, waarin een gelijke
arbeidstijd tot stolling is gekomen.[48] Deze vaststelling van de relatieve waardegrootte van het
geld vindt in de directe ruilhandel bij zijn productiebron plaats. Zodra het geld in omloop komt, is
zijn waarde reeds gegeven. Tegen het einde van de zeventiende eeuw betekende het inzicht dat
geld een waar is een belangrijk begin van de geldanalyse, maar het was inderdaad slechts een begin.
De moeilijkheid ligt niet in het begrijpen dat geld een waar is, maar hoe, waarom en waardoor
een waar geld is.[49]
Wij zagen hoe reeds in de eenvoudigste waarde-uitdrukking (x waar A = y waar B) het ding,
waarin de waardegrootte van een ander ding wordt uitgedrukt, zijn equivalentvorm onafhankelijk
van deze betrekking schijnt te bezitten als een maatschappelijk, uit de natuur voortvloeiende eigenschap.
Wij zijn nagegaan hoe deze valse schijn zich consolideerde. Deze consolidatie is voltooid
zodra de algemene equivalentvorm vergroeid is met een bepaalde warensoort, anders gezegd:
tot geldvorm is gekristalliseerd. Een waar schijnt niet eerst geld te worden omdat de andere
waren algemeen hun waarde hierin uitdrukken, maar zij schijnen omgekeerd algemeen hun waarde
er in uit te drukken, omdat die waar geld is. De tussenliggende stadia van de beweging verdwijnen
in hun eigen resultaat en laten geen sporen na. Zonder hun toedoen vinden de waren hun
eigen waardegedaante klaarliggen als een buiten en naast hen bestaand warenlichaam. Deze dingen,
goud en zilver, zijn, zoals ze uit de ingewanden van de aarde te voorschijn komen, de onmiddellijke
incarnatie van alle menselijke arbeid. Vandaar de magie van het geld. De enkel atomistische
houding van de mensen in hun maatschappelijk productieproces en dus de van hun beheersing
en van hun bewust individueel handelen onafhankelijke, zakelijke gedaante van hun eigen
productieverhoudingen komen in de eerste plaats tot uiting in de omstandigheid, dat hun arbeidsproducten
algemeen de warenvorm aannemen. Het raadsel van het geldfetisjisme is dus
slechts het zichtbaar geworden en onze ogen verblindende raadsel van het warenfetisjisme.
_______________
[37] In de twaalfde eeuw, befaamd door haar vroomheid, bevonden zich onder deze waren zeer
delicate zaken. Zo somt een Franse dichter uit die tijd onder de waren, die op de markt van Landit
te vinden waren, naast stoffen, schoenen, leer, landbouwgereedschappen, huiden, enzovoort ook
femmes folles de leurs corps (vrouwen, bezeten door hun lichaam) op.
[38] Proudhon begint zijn ideaal van de gerechtigdheid, de justice éternelle (eeuwige gerechtig-