Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Over de naweeën van de crisis van 1866 kunnen wij iets lezen in het volgende citaat van een Tory-krant.
Men moet hierbij niet vergeten dat het Londense East End, waar het hier over gaat, niet
alleen het centrum is van de hierboven genoemde bouw van ijzeren schepen, maar ook van een
altijd beneden het minimum betaalde, zogenaamde ‘huisindustrie’. ‘Gisteren kon men in een deel
van de hoofdstad een vreselijk schouwspel zien. Ofschoon de duizenden werklozen van East End
niet gezamenlijk met zwarte vlaggen optrokken, was de mensenstroom toch indrukwekkend genoeg.
Laat ons beseffen wat deze bevolking lijdt. Zij sterft van honger. Dit is de simpele en gruwelijke
waarheid. Zij zijn 40.000 in aantal. . . Naast ons, in een wijk van deze wonderschone
hoofdstad, vlak bij de meest omvangrijke accumulatie van rijkdom die de wereld ooit gezien
heeft, wonen 40.000 hulpeloze, hongerende mensen! Deze duizenden vertonen zich thans in de
andere wijken; altijd halfverhongerd schreeuwen zij nu hun nood uit, vertellen zij ons over hun
rampzalige woningen, dat het onmogelijk voor hen is werk te vinden en dat het nutteloos is te
bedelen. De belastingplichtigen voor de plaatselijke armenbelasting worden door de eisen van de
gemeente zelf tot aan de rand van het pauperisme gedreven.’ (Standard, 5 april 1866.)
Aangezien het onder de Engelse kapitalisten mode is België te beschrijven als het paradijs van de
arbeiders, omdat daar ‘de vrijheid van de arbeid’ of, wat op hetzelfde neerkomt, ‘de vrijheid van
het kapitaal’ noch door het despotisme van de vakverenigingen, noch door de fabriekswetten is
aangetast, volgen hier enkele gegevens over het ‘geluk’ van de Belgische arbeider. Ongetwijfeld
was niemand beter in de geheimen van dit geluk ingewijd dan de inmiddels overleden Ducpétiaux,
hoofdinspecteur van het Belgische gevangeniswezen en van de instellingen voor liefdadigheid
en lid van de Centrale Commissie voor de Belgische Statistiek. Laten we zijn werk Budgets
économiques des classes ouvrières en Belgique (Bruxelles, 1855) eens bekijken. Hij schrijft onder
andere over een gemiddeld arbeidersgezin in België, waarvoor hij de jaarlijkse inkomsten en
uitgaven volgens zeer nauwkeurige gegevens berekent en waarvan hij het voedselpakket vervolgens
vergelijkt met dat van soldaten, matrozen en gevangenen. Het gezin ‘bestaat uit vader, moeder
en vier kinderen’. Van deze zes personen ‘kunnen er vier het gehele jaar door werk vinden’.
Men gaat van de volgende veronderstellingen uit: ‘dat er geen zieken of invaliden bij zijn’, dat
‘geen rekening wordt gehouden met uitgaven voor godsdienstige, zedelijke of geestelijke doeleinden,
uitgezonderd een zeer kleine uitgave voor een plaats in de kerk’, noch met ‘stortingen
voor spaar- of pensioenfondsen’, noch met ‘uitgaven voor luxe of andere overbodige zaken’. Wel
mogen de vader en de oudste zoon tabak gebruiken en op zondag een café bezoeken, waarvoor in
totaal 86 centimes per week zijn uitgetrokken. ‘Uit een algemeen overzicht van de arbeidslonen
in de verschillende bedrijfstakken blijkt. . . dat het hoogste gemiddelde van het dagloon voor
mannen fr. 1,56, voor vrouwen fr. 0,89, voor jongens fr. 0,56 en voor meisjes fr. 0,55 bedraagt.
Berekend op deze basis zullen de inkomsten van het gezin jaarlijks ten hoogste fr. 1.068 bedragen.
. . Voor deze, als model aangenomen huishouding hebben wij alle mogelijke inkomsten samengenomen.
Wanneer wij echter voor de moeder een arbeidsloon berekenen, beroven wij daarmee
de huishouding van haar leiding; wie zorgt voor het huis, wie zorgt voor de kleine kinderen?
Wie moet koken, wassen, het naaigoed verstellen? Iedere dag opnieuw staat de arbeider voor dit
dilemma.’
Het gezinsbudget ziet er dus als volgt uit: