Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

De vaststelling van een normale arbeidsdag is het resultaat van een eeuwenlange strijd tussen kapitalist
en arbeider. Toch geeft de geschiedenis van deze strijd twee tegengestelde stromingen te
zien. Laten we bijvoorbeeld de Engelse fabriekswetgeving van onze tijd eens vergelijken met de
Engelse arbeidsverordeningen sedert de veertiende eeuw tot ver in de eerste helft van de achttiende
eeuw.[115] Terwijl de moderne fabriekswet de arbeidsdag onder legale dwang verkort, waren
de verordeningen er juist op gericht de arbeidsdag onder legale dwang te verlengen. Zeker, de
aanspraken van het kapitaal in zijn embryonale toestand — dus toen het kapitaal ontstond en nog
niet alleen door het blote geweld van de economische verhoudingen maar ook met behulp van de
staatsmacht zich het recht toeeigende om een voldoende hoeveelheid meerarbeid te absorberen —
waren zeer bescheiden wanneer men ze vergelijkt met de concessies, die het kapitaal op latere
leeftijd mokkend en met tegenzin moest doen. Het duurde eeuwen voordat de ‘vrije’ arbeider ten
gevolge van de ontwikkelde kapitalistische productie er vrijwillig in toestemde, dat wil zeggen er
maatschappelijk toe gedwongen werd, voor de prijs van zijn gebruikelijke bestaansmiddelen het
totaal van zijn actieve leven, ja zelfs zijn arbeidsvermogen, zijn eerstgeboorterecht, voor een
schotel linzen te verkopen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de verlenging van de arbeidsdag,
welke het kapitaal van het midden van de veertiende tot het einde van de zeventiende eeuw
door middel van de staatsmacht de volwassen arbeiders trachtte op te dringen, ongeveer overeenkomt
met de beperkingen van de arbeidstijd, welke in de tweede helft van de negentiende eeuw
hier en daar van staatswege moesten worden opgelegd ten einde omzetting van kinderbloed in
kapitaal te voorkomen. Wat bijvoorbeeld vandaag in de staat Massachusetts — tot voor kort de
meest vrije staat van de Noord-Amerikaanse republiek — van staatswege is vastgesteld als uiterste
grens van kinderarbeid beneden de 12 jaar, was in Engeland in het midden van de zeventiende
eeuw nog de normale arbeidsdag van krachtige ambachtslieden, stevige boerenknechten en forse
smeden.[116]
De eerste Statute of Labourers (23 Edward III, 1349) ontstond onder het directe voorwendsel
(niet de oorzaak, want dit soort wetgeving zou nog eeuwen zonder dit voorwendsel blijven bestaan)
van de grote pestepidemie, welke de bevolking decimeerde en waardoor — zoals een Tory
schrijver het uitdrukt — ‘de moeilijkheid om tegen een redelijke prijs (dat wil zeggen een prijs,
welke de gebruikers van de arbeid een redelijke hoeveelheid meerarbeid laat -M.) arbeiders aan
het werk te zetten, inderdaad ondragelijk werd’.[117] Daarom werden redelijke arbeidslonen,
evenals de grenzen van de arbeidsdag, bij wet vastgesteld. Dit laatste punt, waarmee we ons op
het ogenblik bezighouden, werd in de verordening van 1496 (onder Henry VII) opnieuw geregeld.
De arbeidsdag van alle artificers (handwerkslieden) en landarbeiders zou volgens deze verordening
(welke een dode letter bleef) in de periode van maart tot september duren van ‘s ochtends
5 uur tot ‘s avonds tussen 7 en 8 uur, met de volgende schafttijden: 1 uur voor het ontbijt,
1 1 / 2 uur voor het middageten en een 1 / 2 uur voor een boterham in de namiddag, dus in totaal
twee keer zoveel als onder de thans geldende fabriekswet.[118] ‘s Winters moest worden gewerkt
van 5 uur in de ochtend totdat het donker werd, met dezelfde onderbrekingen voor de maaltijden.
Een verordening van Elisabeth uit 1562 voor alle arbeiders, ‘gehuurd tegen een dag- of weekloon’,
tastte de lengte van de arbeidsdag niet aan, maar trachtte het totaal van de schafttijden te
beperken tot 2 1 / 2 uur ‘s zomers en 2 uur ‘s winters. Het middagmaal diende slechts een uur in
beslag te nemen en ‘het middagslaapje van een 1 / 2 uur’ zou alleen worden toegestaan tussen half
mei en half augustus. Voor ieder uur, dat men afwezig was, diende 1d. van het loon te worden