Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

uur per week), de overige fabrieken draaiden met onderbrekingen. Zelfs voor de enkele arbeiders,
die de volledige tijd tegen het normale stukloon werkten, werd het weekloon noodzakelijkerwijs
kleiner ten gevolge van de vervanging van betere katoen door slechtere katoen, katoen van Sea
Island door katoen uit Egypte (in de fijnspinnerijen), Amerikaanse en Egyptische katoen door surat
(Oostindische katoen) en van zuivere katoen door een mengsel van katoenafval met surat. De
kortere vezel van de suratkatoen, de smerige kwaliteit, de grotere breekbaarheid van de draden,
de vervanging van het meel — nodig voor de versterking van de schering — door allerlei zwaardere
ingrediënten, enzovoort, vertraagde de snelheid van de machine of verminderde het aantal
weefgetouwen, dat door één wever kon worden bediend, bemoeilijkte door de fouten van de machine
de arbeid en deed de hoeveelheid product en daardoor ook het ontvangen stukloon dalen.
Bij gebruik van surat en bij volledige werkgelegenheid bedroeg het verlies voor de arbeiders 20
tot 30 % en zelfs meer. Het grootste deel der fabrikanten verlaagde bovendien het tarief van het
stukloon met 5, 7 1 / 2 en 10 %. Men kan zich dan ook de omstandigheden voorstellen waaronder
de arbeiders leefden, die slechts 3, 3 1 / 2 tot 4 dagen per week of 6 uur per dag werk hadden. Na-
dat in 1863 reeds een betrekkelijke verbetering was ingetreden, bedroegen de weeklonen van wevers,
spinners, en dergelijke, 3s. 4d., 3s.10d., 4s. 6d., 5s. 1d. enzovoort.[238] Zelfs bij deze erbarmelijke
toestanden stond de vindingrijkheid der fabrikanten wat betreft de loonsverlagingen
niet stil. Deze loonsverlagingen werden gedeeltelijk opgelegd als straf voor fouten in het product,
welke fouten veroorzaakt werden door de slechte kwaliteit katoen, ongeschikte machines enzovoort.
Was de fabrikant zelf eigenaar van de arbeiderswoningen, dan zorgde hij voor de huur door
middel van inhouding op het nominale arbeidsloon. Fabrieksinspecteur Redgrave schrijft over
self-acting minders (arbeiders, die enkele self-acting mules bedienen), die ‘na 14 volledige dagen
arbeid te hebben verricht 8s. 11d. verdienden; van dit bedrag werd de huishuur afgetrokken,
waarvan de fabrikant echter de helft als schenking teruggaf, zodat de minders 6s. 11d. in hun
loonzakje mee naar huis namen. Tegen het einde van 1862 lag het weekloon der wevers tussen 2s.
en 6s.’[239] En zelfs wanneer de arbeiders slechts korte tijd werkten, werd dikwijls de huur van
het loon afgetrokken.[240] Geen wonder dat in enkele delen van Lancashire een vorm van hongerpest
uitbrak! Nog typerender dan dit alles was echter de wijze, waarop de omwenteling van
het productieproces ten koste van de arbeiders plaatsvond. Het waren letterlijk experimenta in
corpore vili (proefnemingen op een waardeloos lichaam), zoals de anatomen dat met kikvorsen
doen. ‘Ofschoon ik,’ zo schrijft fabrieksinspecteur Redgrave, ‘de werkelijke verdiensten der arbeiders
in vele fabrieken heb aangegeven, moet men hieruit niet afleiden dat zij week na week
ditzelfde bedrag ontvangen. De arbeiders zijn onderworpen aan de grootst mogelijke loonschommelingen
ten gevolge van het voortdurend experimenteren (‘experimentalizing’) door de
fabrikanten. . . hun inkomsten dalen en stijgen met de kwaliteit van het katoenmengsel; soms bedragen
hun inkomsten 15 % van hun vroegere verdiensten en één of twee weken later dalen deze
met 50 tot 60 %’.[241] Deze experimenten werden niet alleen ten koste van van de levensbenodigdheden
der arbeiders uitgevoerd. De arbeider moest hiervoor met zijn vijf zintuigen boeten.
‘De personen, die bij het openmaken der katoenbalen werken, deelden mij mee dat zij misselijk
werden van de ondraaglijke stank. . . Het stof en vuil, dat bij het mengen, schrobben en karderen
vrijkomt, irriteert alle luchtwegen van de arbeiders, veroorzaakt hoesten en moeilijkheden bij het
ademhalen. . . Omdat de vezel zo kort is, wordt bij het slechten van het garen een grote hoeveelheid
materie toegevoegd en hiervoor neemt men allerlei surrogaten van het vroeger daarvoor gebruikte
meel. Vandaar misselijkheid en dyspepsie bij de wevers. Het stof veroorzaakt bronchitis
en keelontstekingen; het vuil van de surat irriteert de huid zodanig dat een huidziekte hier het ge-