Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Tegen het einde van de achttiende eeuw en in het begin van de negentiende eeuw dwongen de
Engelse pachters en grondbezitters het absolute minimumloon af door de dagloners in de landbouw
in de vorm van arbeidsloon minder dan het minimum uit te betalen en de rest in de vorm
van bedeling te geven. Een voorbeeld van de grappenmakerij, waarmee de Engelse Dogberries bij
de ‘legale’ vaststelling van het loontarief te werk gingen: ‘Toen de grondbezitters in 1795 de arbeidslonen
voor Speenhamlan vaststelden, hadden zij net het middagmaal genuttigd, maar dachten
kennelijk dat de arbeiders een dergelijk maal niet nodig zouden hebben. . . Zij bepaalden dat
het weekloon 3s. per man zou bedragen wanneer de prijs van een brood van 8 pond en 11 ons 1s.
bedroeg en dat het weekloon regelmatig zou stijgen tot het brood 1s.5d. kostte. Zodra de prijs van
het brood boven dit bedrag zou stijgen, zou — totdat de prijs van het brood 2s. bedroeg — het
loon proportioneel dalen en dan zou de voeding van de arbeider met 1 / 5 dalen.’[56] Voor de
Commissie van Onderzoek van het Hogerhuis van 1814 werd een zekere A. Bennett, een grote
pachter, magistraat, bestuurslid van het armwezen en loonregelaar, de volgende vraag gesteld:
‘Wordt enig deel van de waarde van de dagelijkse arbeid aangevuld door de arbeiders een bedrag
uit de bedeling te geven?’ Antwoord: ‘Ja. Het weekinkomen van ieder gezin wordt boven het nominale
loon aangevuld tot de prijs van een brood van 8 pond en 11 ons plus 3d. per hoofd. . . Wij
nemen aan dat dit brood per gezinslid voldoende is om hem een week in leven te houden en de
3d. zijn bedoeld voor kleding; wanneer het armbestuur liever zelf voor kleding zorgt, worden de
3d. afgetrokken. Dit is niet alleen in het gehele westen van Wiltshire, maar, naar ik meen, in het
gehele land gebruikelijk.’[57] ‘Op deze wijze’, zo roept een bourgeoisschrijver uit die tijd uit,
‘hebben de boeren jarenlang een fatsoenlijke klasse van hun landgenoten vernederd door ze te
dwingen hun toevlucht bij het armhuis te zoeken . . . De boer heeft zijn eigen winst vergroot door
de arbeider de accumulatie van zelfs het meest onontbeerlijke consumptiefonds te
verhinderen.’[58] De zogenaamde huisarbeid heeft aangetoond welke rol tegenwoordig de directe
roof op het noodzakelijke consumptiefonds van de arbeider speelt bij de vorming van meerwaarde
en dus voor het accumulatiefonds van het kapitaal (zie hoofdstuk 15, paragraaf 8c). We zullen
hierover in deze afdeling nog meer gegevens tegenkomen.
Ofschoon in alle industrietakken het deel van het constante kapitaal, dat bestaat uit arbeidsmiddelen,
voldoende dient te zijn voor een zeker, door de grootte van het bedrijf bepaald aantal arbeiders,
is het geenszins nodig dat dit deel altijd in dezelfde verhouding toeneemt als de hoeveelheid
te werk gestelde arbeid. Stel dat in een fabriek 100 arbeiders bij een 8-urige arbeidsdag 800 arbeidsuren
leveren. Wil de kapitalist dit aantal uren met de helft vergroten, dan kan hij 50 nieuwe
arbeiders in dienst nemen; hij moet dan echter tevens een nieuw kapitaal voorschieten, niet alleen
voor lonen, maar ook voor arbeidsmiddelen. Hij kan echter ook de eerste 100 arbeiders 12 uur in
plaats van 8 uur laten werken en dan heeft hij genoeg aan de reeds beschikbare arbeidsmiddelen,
die dan alleen sneller slijten. Op deze wijze kan de door een grotere inspanning van de arbeidskracht
voortgebrachte, additionele arbeid het meerproduct en de meerwaarde - de substantie van
de accumulatie - vergroten zonder een proportionele stijging van het constante kapitaaldeel.
In de extractieve industrie, de mijnbouw bijvoorbeeld, maken de grondstoffen geen deel uit van
het voorgeschoten kapitaal. Het arbeidsvoorwerp is hier niet het product van voorafgegane arbeid,
maar een geschenk van de natuur: ertsen, mineralen, steenkool, steen, enzovoort. Hier bestaat
het constante kapitaal vrijwel uitsluitend uit arbeidsmiddelen, die een grotere hoeveelheid
arbeid (bijvoorbeeld dagen nachtploegen) zeer goed kunnen verdragen. Bij overigens ongewij-