Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

een absolute tegenstrijdigheid. Het doet er dan ook niet meer toe welke verschijningsvorm het
geld bezit: de monetaire hongersnood blijft dezelfde, onverschillig of men moet betalen met
goud, kredietgeld, bankbiljetten, enzovoort.[101]
Wanneer we de totale hoeveelheid geld bekijken die in een bepaalde periode in omloop is, zien
we dat deze bij een gegeven omloopsnelheid van de circulatie- en betaalmiddelen gelijk is aan de
som van de te realiseren warenprijzen plus de som van de vervallende betalingen minus de tegen
elkaar wegvallende betalingen en minus het aantal omlopen, waarin hetzelfde geldstuk beurtelings
als circulatiemiddel en als betaalmiddel functioneert. De boer bijvoorbeeld verkoopt zijn
graan voor £2, welke op deze wijze als circulatiemiddel dienen. Op de vervaldatum betaalt hij
hiermee het linnen, dat hem door de wever werd geleverd. Dan functioneren dezelfde £2 als betaalmiddel.
De wever koopt nu tegen contante betaling een bijbel — dan doen de £2 opnieuw
dienst als circulatiemiddel, enzovoort. Dus zelfs wanneer de prijzen, de omloopsnelheid van het
geld en de spreiding van de betalingen gegeven zijn, komen de hoeveelheden geld in omloop en
de massa waren in circulatie gedurende een periode, bijvoorbeeld een dag, niet meer met elkaar
overeen. Er is geld in omloop, dat waren vertegenwoordigt, die al lang aan de circulatie zijn onttrokken;
er zijn waren in circulatie, waarvan het geldequivalent pas in de toekomst zal verschijnen.
Daarbij komt dat de op één dag aangegane betalingsverplichtingen en vervallende betalingen
grootheden zijn, die onderling absoluut onvergelijkbaar zijn.’[102]
Doordat schuldbewijzen voor verkochte waren zelf circuleren ten einde vorderingen over te dragen,
vindt het kredietgeld zijn directe oorsprong in de functie van het geld als betaalmiddel. Aan
de andere kant wordt de functie van het geld als betaalmiddel ontwikkeld naarmate het kredietwezen
zich uitbreidt. Als zodanig krijgt het eigen bestaansvormen, waarin het zich beweegt in de
sfeer van de grote handelstransacties, terwijl de gouden en zilveren munten voornamelijk worden
teruggedrongen in de sfeer van de kleinhandel.[103]
Bij een zekere ontwikkelingsgraad en omvang van de warenproductie treedt de functie van het
geld als betaalmiddel buiten de sfeer van de warencirculatie. Het wordt de algemene waar van de
contracten.[104] Rentes, belastingen, enzovoort worden niet meer in natura, maar in geld betaald.
Hoezeer deze verandering bepaald wordt door de algemene gedaante van het productieproces,
wordt bijvoorbeeld bewezen door de tweemaal mislukte poging in het Romeinse keizerrijk om
alle belastingen in geld te heffen. De ontzettende ellende op het Franse platteland in de tijd van
Lodewijk XIV — door Boisguillebert, maarschalk Vauban en anderen op welsprekende wijze aan
de kaak gesteld — was niet alleen te wijten aan de hoogte van de belastingen, maar ook aan de
omzetting van belastingen in natura in geldbelastingen.[105] Waar, anderzijds, de natuurlijke
vorm van de grondrente (welke in Azië tegelijkertijd het belangrijkste element vormt van de
staatsbelastingen) steunt op productieverhoudingen, die de regelmaat van natuurverschijnselen
bezitten, houdt deze methode van betalen de oude productievorm in stand. Zij vormt een van de
geheime steunpilaren van het Turkse rijk. Zou de door Europa aan Japan opgelegde buitenlandse
handel tot gevolg hebben dat de grondrente in natura wordt vervangen door grondrente in goud,
dan is het afgelopen met de voorbeeldige Japanse landbouw; de beperkte economische bestaansvoorwaarden
van die landbouw zouden dan vernietigd worden.
In ieder land komen bepaalde, algemeen aanvaarde betalingstermijnen tot stand. Ten dele berusten
zij, afgezien van andere kringlopen der reproductie, op de natuurlijke productievoorwaarden,