Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

arbeiders spraken zich uit voor 10 uur, een veel kleiner percentage voor 11 uur en een totaal onbelangrijke
minderheid voor de vroegere 12 uur.[145]
Een andere ‘aardige’ manoeuvre was om de volwassen mannelijke arbeiders 12 tot 15 uur te laten
werken en dan dit feit rond te bazuinen als de ware uitdrukking van de hartenwens der proletariërs.
Maar de ‘onbarmhartige’ fabrieksinspecteur Leonhard Horner was weer ter plaatse. Het
grootste deel der arbeiders met ‘overuren’ verklaarde dat ‘zij er verreweg de voorkeur aan zouden
geven 10 uur te werken tegen een lager arbeidsloon, maar zij hadden geen keus; zovelen van hen
waren werkloos, zoveel spinners waren gedwongen tegen stukloon te werken, dat — indien zij de
langere arbeidstijd niet accepteerden — anderen onmiddellijk hun plaats zouden innemen, waardoor
voor hen het probleem was: óf langer werken óf op straat worden gezet.’[146]
De voorlopige veldtocht van het kapitaal was op niets uitgelopen en op 1 mei 1848 werd de 10urenwet
van kracht. Inmiddels echter had het fiasco van de chartistenpartij, wier leiders in de gevangenis
waren geworpen en waarvan de organisatie was vernietigd, reeds het zelfvertrouwen
van de Engelse arbeidersklasse aangetast. Spoedig daarop, na de Juniopstand in Parijs en de
bloedige onderdrukking daarvan, verenigden zich, zowel op het Europese vasteland als in Engeland,
alle groepen van de heersende klasse, grondbezitters en kapitalisten, beurswolven en winkeliers,
protectionisten en vrijhandelaars, regering en oppositie, papen en vrijdenkers, jonge hoeren
en oude nonnen, onder de gemeenschappelijke leuze eigendom, religie en maatschappij te redden!
De arbeidersklasse werd overal vogelvrij verklaard, in de ban gedaan, onder de loi des suspects
(wet der verdachten) gesteld. De heren fabrikanten behoefden zich dan ook niet te generen.
Zij kwamen openlijk in verzet, niet alleen tegen de 10-urenwet, maar tegen de gehele wetgeving,
waarmee men sinds 1833 de ‘vrije’ uitzuiging van de arbeidskracht enigermate had trachten te
beteugelen. Het was een pro-slavery rebellion (rebellie ten gunste van de slavernij) in miniatuur,
welke langer dan twee jaar werd gestreden met cynische onverbiddelijkheid en gewelddadige
energie; dit was voor de rebellerende kapitalist des te gemakkelijker, omdat hij niets anders op
het spel zette dan de huid van zijn arbeiders.
Tot goed begrip van hetgeen volgt moeten we ons herinneren: dat de fabriekswetten van 1833,
1844, en 1847 alle drie van kracht waren voor zover de ene de andere niet had gewijzigd, dat
geen van deze wetten de arbeidsdag van mannelijke arbeiders boven de 18 jaar beperkte en dat
sinds 1833 de 15-urige periode van 5.30 uur ‘s ochtends tot 8.30 uur ‘s avonds de wettelijk vastgestelde
‘dag’ bleef, waarbinnen de jongere personen en de vrouwen onder de voorgeschreven
bepalingen aanvankelijk de 12-urige, later de 10-urige arbeid moesten verrichten.
De fabrikanten begonnen hier en daar een deel, meestal de helft, van de door hen in dienst genomen
jongere personen en vrouwelijke arbeidskrachten te ontslaan en stelden daarentegen de bijna
verdwenen nachtarbeid weer in voor de volwassen mannelijke arbeiders. De 10-urenwet, zo riepen
zij uit, liet hen geen andere keus toe![147]
De tweede stap had betrekking op de wettelijk vastgestelde onderbrekingen voor de maaltijden.
Laten we luisteren naar de fabrieksinspecteurs: ‘Sinds de beperking van het aantal arbeidsuren tot
tien beweren de fabrikanten — hoewel ze dit in de praktijk nog niet tot de uiterste consequentie
hebben doorgevoerd — dat, indien bijvoorbeeld van 9 uur ‘s ochtends tot 7 uur ‘s avonds wordt
gewerkt, zij aan de wettelijke voorschriften voldoen wanneer zij 1 uur aan schafttijd vóór 9 uur ‘s