Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

halve voor zover degenen, die hij met zijn arbeid verrijkt, het de moeite waard achten hem met
een soort toeschikkelijk medelijden te behandelen, is hij in deze kwestie volslagen hulpeloos. Of
hij behuizing vindt op de grond die hij bebouwt, of deze behuizing menswaardig of beestachtig
is, of er een tuintje bij is (wat de druk van de armoede zo sterk verlicht) — dit alles hangt er niet
van af of hij bereid of in staat is een redelijke huur te betalen, maar van het gebruik dat de anderen
wensen te maken van “het recht om met hun eigendom te doen wat zij wensen”. Een pachthoeve
kan nog zo groot zijn, er is geen wet die voorschrijft dat op die hoeve een bepaald aantal
arbeiderswoningen moet staan en nog minder dat dit behoorlijke woningen moeten zijn; evenmin
geeft de wet de arbeider ook maar enig recht op de grond, voor welke zijn arbeid even noodzakelijk
is als regen en zonneschijn. . . Een beruchte omstandigheid werkt bovendien voor hen nog
nadelig. . . de werking van de Armenwet met haar bepalingen inzake vestiging en heffing van de
armenbelasting.[162] Onder invloed van de werking van die wet heeft iedere gemeente er een
financieel belang bij het aantal gevestigde landarbeiders tot een minimum te beperken. Want ongelukkigerwijze
leidt de landarbeid, in plaats van een veilige en permanente onafhankelijkheid
voor de hardwerkende arbeider en zijn gezin te waarborgen, meestal langs een grote of kleine
omweg tot pauperisme, een pauperisme, dat tijdens het afleggen van die weg zo dichtbij is, dat
iedere ziekte of ieder tijdelijk gebrek aan arbeid onmiddellijk de toevlucht tot de armenzorg
noodzakelijk maakt. Daarom is iedere vestiging van een landbouwbevolking in een gemeente
duidelijk een verzwaring van haar armenbelasting. . . Grootgrondbezitters[163] hebben maar te
besluiten dat op hun bezittingen geen arbeiderswoningen mogen staan en zij bevrijden zich direct
van de helft van hun verantwoordelijkheid jegens de armen. In hoeverre in de Engelse staatsregeling
en de Engelse wet dit soort van onvoorwaardelijk grondbezit werd beoogd, waardoor een
grondbezitter, die “met zijn eigendom doet wat hij wil” in staat wordt gesteld de bebouwer van de
grond als een vreemdeling te behandelen en hem van zijn gebied te verjagen, is een probleem
waarvan de behandeling niet onder mijn bevoegdheden valt. . . Deze macht tot verdrijving bestaat
niet slechts in theorie. Op zeer grote schaal wordt ze in de praktijk toegepast. Die macht vormt
één van de voorwaarden, die de woontoestanden van de landarbeider bepalen. . . Hoezeer dit euvel
om zich heen heeft gegrepen kan men beoordelen aan de hand van de resultaten van de laatste
volkstelling, volgens welke in de afgelopen tien jaar de vernietiging van huizen ondanks de grotere
plaatselijke vraag naar woonruimte in 821 verschillende districten van Engeland werd voortgezet
zodat — afgezien van de personen die werden gedwongen zich elders te vestigen (dat wil
zeggen buiten de gemeenten waar zij werken -M.) — in 1861 vergeleken met 1851 een met 5 1 / 3
% gegroeide bevolking zich moest behelpen met een woonruimte, die met 4 1 / 2 % was afgeno-
men. . . Zodra dit proces van ontvolking zijn doel heeft bereikt, is — schrijft dr. Hunter — het
resultaat een showdorp, waar de arbeiderswoningen tot een klein aantal zijn beperkt en waar niemand
anders mag wonen dan herders, tuinlieden en jachtopzieners, alleen vaste bedienden, die de
voor hun klasse gebruikelijke goede behandeling krijgen van hun genadige heren.[164] Maar het
land moet toch bebouwd worden en men zal zien dat de daarvoor gebruikte arbeiders niet wonen
op het gebied van de grondbezitter, maar afkomstig zijn uit een open dorp, dat misschien wel 3
mijl verwijderd is en waar zij door vele kleine huizenbezitters werden opgenomen nadat hun woningen
in de gesloten dorpen waren vernietigd. Waar de dingen zich zo ontwikkelen, tonen de
arbeidershuisjes meestal door de armzalige toestand, waarin zij zich bevinden, het lot aan waartoe
zij zijn veroordeeld. Men komt deze huisjes in de verschillende stadia van natuurlijk verval tegen.
Zolang het huisje overeind blijft staan wordt het de arbeider toegestaan er huur voor te betalen en
hij is dikwijls gelukkig dit te mogen doen, zelfs wanneer hij voor een dergelijk huis de prijs van