Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

11. Wiltshire
Stratton. — 31 huizen bezocht, 8 met slechts één slaapkamer. In Pentill, in dezelfde parochie, een
woning verhuurd tegen 1s.3d. per week aan vier volwassenen en vier kinderen; deze woning
heeft behalve de muren niets dat goed is, vanaf de vloer van ruwe steen tot het rottende strodak.
12. Worcestershire
De vernietiging van huizen was hier niet zo erg, maar in de periode 1851-61 nam het aantal personen
per woning toe van 4,2 tot 4,6.
Badsey. — Hier zijn vele arbeidershuisjes en tuintjes. Sommige boeren beschouwen de huisjes
als ‘een grote plaag, want je krijgt er armen door’. Een heer verklaarde: ‘De armen worden er ook
niet beter van, want wanneer men 500 huisjes bouwt, zijn ze zo weer verhuurd. Inderdaad, hoe
meer huizen men bouwt, des te meer er nodig zijn.’ Hiermee wilde hij zeggen dat de huizen de
bewoners aantrekken, die als een natuurwet op ‘de middelen van huisvesting’ drukken. Dr. Hunter
merkt hierover op: ‘Wel, deze armen moeten ergens vandaan komen en aangezien Badsey
geen bijzondere aantrekkingskracht uitoefent, zoals bijvoorbeeld liefdadigheid, moet er ergens
een nog onaangenamere plaats bestaan, die de mensen afstoot en hen hierheen drijft. Indien iedereen
in de omgeving van de plaats waar hij werkt een huisje en een stukje grond zou kunnen
vinden, zou men stellig niet de voorkeur geven aan Badsey, waar hij voor zijn stukje grond het
dubbele betaalt van hetgeen de pachter voor zijn stuk grond betaalt.’
De voortdurende migratie naar de steden, de onafgebroken ‘overtolligmaking’ op het platteland
door concentratie van pachten, omzetting van akkers in weiden, invoering van machines, enzovoort,
en de voortgezette verdrijving van de plattelandsbevolking door vernietiging van arbeiderswoningen
gaan hand in hand. Hoe minder mensen er in een gebied wonen, des te groter is de
‘relatieve overbevolking’ van dat gebied, des te groter is de druk op de middelen tot werkgelegenheid,
des te groter is het absolute gebrek aan woonruimte voor de plattelandsbevolking en des
te groter is dus in de dorpen de lokale overproductie en pestilente opeenhoping van mensen. Het
groter worden van de mensenkluwen in de verspreide dorpjes en marktplaatsjes correspondeert
met de gedwongen verdrijving van mensen van het platteland. De onafgebroken ‘overtolligmaking’
van de landarbeider ondanks de daling van hun aantal en de toenemende hoeveelheid van
hun product, is de oorzaak van hun pauperisme. De mogelijkheid dat zij paupers worden is het
motief voor hun verdrijving en de voornaamste oorzaak van hun ellendige woningtoestanden, die
hun laatste weerstandsvermogen breekt en hen tot louter slaven van de grondbezitters[169] en
pachters maakt, zodat het minimale arbeidsloon voor hen de kracht van een natuurwet krijgt. Aan
de andere kant is het land ondanks de voortdurende ‘relatieve overbevolking’ tegelijkertijd onderbevolkt.
Dit blijkt niet alleen lokaal, op die plaatsen waar het afvloeien van mensen naar steden,
mijnen, aanleg van spoorwegen, enzovoort, te snel gaat, het blijkt overal het geval te zijn,
zowel in de oogsttijd als in de lente en zomer, op al die talrijke momenten, waarop de zeer zorgvuldige
en intensieve Engelse landbouw extrakrachten nodig heeft. Voor de gewone behoeften
van de landbouw zijn er altijd te veel landarbeiders en voor de buitengewone of tijdelijke behoeften
zijn er altijd te weinig.[170] Vandaar dat men in de officiële documenten over dezelfde plaatsen
de tegenstrijdige klachten hoort over een gelijktijdig gebrek aan en overvloed van arbeid. Een
tijdelijk of lokaal gebrek aan arbeid veroorzaakt geen verhoging van het arbeidsloon, maar leidt