Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

humaan noemen vrouwen en kinderen toe te staan — of, wat op hetzelfde neerkomt, hen te dwingen
— dagelijks 14 uur, met of zonder maaltijd al naar het uitkomt, of misschien nog langer te
werken zonder beperkingen wat betreft de leeftijd, zonder onderscheid van geslacht en zonder
rekening te houden met de maatschappelijke gewoontes van de gezinnen in de streek, waar deze
blekerijen zijn gelegen.’ Reports of Inspectors of Factories, April 30, 1863, p. 40.
[185a] Noot bij de tweede druk. — Sinds 1866, toen ik dit stuk schreef, is weer een nieuwe reactie
ingetreden.
[186] ‘Het gedrag van elk van deze klassen (kapitalisten en arbeiders) was het resultaat van de
situatie, waarin zij onderling tegenover elkaar waren komen te staan.’ Reports of Inspectors of
Factories, October 31, 1848, p. 113.
[187] ‘De bedrijven, die aan de beperking onderworpen waren, hielden zich bezig met het vervaardigen
van geweven stoffen met behulp van stoom- of waterkracht. Er waren twee voorwaarden
waaraan een bedrijf moest voldoen om aan toezicht onderworpen te zijn, namelijk het gebruik
van stoom- of waterkracht en het vervaardigen van bepaalde, gespecificeerde vezels.’ Reports
of Inspectors of Factories, October 31, 1864, p. 8.
[188] De laatste rapporten van de Children’s Employment Commission geven zeer uitvoerige gegevens
over de toestanden in deze zogenaamde huisindustrie.
[189] ‘De wetten van de laatste zitting (1864). . . hebben betrekking op een verscheidenheid van
bedrijven met zeer uiteenlopende werkwijzen en het gebruik van mechanische kracht om machines
in beweging te houden vormt niet langer één van de elementen, welke vroeger noodzakelijk
waren om onder het juridische begrip fabriek te vallen.’ Reports of Inspectors of Factories, October
31, 1864, p. 8.
[190] In België, het paradijs van het continentaal liberalisme, vinden we dan ook geen spoor van
deze beweging. Zelfs in de kolen- en metaalmijnen worden arbeiders van beide geslachten en van
iedere leeftijd met volledige ‘vrijheid’ voor iedere tijdsduur en in elk deel van dag en nacht verbruikt.
Op iedere 1.000 in deze mijnen werkzame personen vinden we 738 mannen, 88 vrouwen,
135 jongens en 44 meisjes onder de 16 jaar; in de hoogovens en dergelijke komen op iedere
1.000: 668 mannen 149 vrouwen, 98 jongens en 85 meisjes onder de 16 jaar voor. Daarbij komt
nog een laag arbeidsloon voor een enorme uitbuiting van rijpe en onrijpe arbeidskrachten, per dag
gemiddeld 2s.8d. voor mannen, 1s.8d. voor vrouwen, 1s. 21/2d. voor jongens. België heeft dan
ook, vergeleken met 1850, in 1863 de uitvoer van kolen zowel wat betreft de hoeveelheid als de
waarde vrijwel verdubbeld.
[191] Toen Robert Owen vlak na het eerste decennium van deze eeuw de noodzaak van een beperking
van de arbeidsdag niet alleen theoretisch verdedigde, maar in zijn fabriek in New Lanark
ook werkelijk de 10-urendag invoerde, werd dit belachelijk gemaakt als een communistische utopie,
evenals dat gebeurde met zijn ‘combinatie van productieve arbeid en opvoeding van kinderen’
en met de door hem gestichte arbeiderscoöperaties. Vandaag is de eerste utopie de fabriekswet
geworden, wordt de tweede officieel in iedere Factory Act genoemd en dient de derde als
dekmantel voor reactionaire oplichterij.
[192] Ure, Philosophie des manufactures, Paris, 1836 (Franse vertaling), deel II, pp. 39, 40, 67,
77, enzovoort.
[193] In het verslag van het Internationaal Statistisch Congres (Parijs, 1855) lezen we onder
meer: ‘De Franse wet, die de duur van de dagelijkse arbeid in fabrieken en werkplaatsen beperkt
tot 12 uur, schrijft niet voor dat deze arbeid binnen een bepaalde, vastgestelde periode moet worden
verricht, aangezien alleen voor kinderarbeid de periode van 5 uur ‘s ochtends tot 9 uur ‘s
avonds is voorgeschreven. Daarom maakt een deel van de fabrikanten gebruik van het recht —