Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

sluiten in een ‘ideaal werkhuis’ (an ideal workhouse). ‘Van een dergelijk huis moet men een huis
der verschrikking (house of terror) maken.[127] In dit “huis der verschrikking”, dit “ideale werkhuis”,
dient dagelijks 14 uur gewerkt te worden, met inbegrip van passende schafttijden, zodat 12
volle arbeidsuren overblijven.’[128]
In 1770 twaalf arbeidsuren per dag in het ideal workhouse, in het huis der verschrikking! Drieënzestig
jaar later, in 1833, toen het Engelse parlement in vier industrietakken de arbeidsdag voor
kinderen in de leeftijd van 13 tot 18 jaar beperkte tot 12 volle arbeidsuren, leek het of de jongste
dag van de Engelse industrie was aangebroken! In 1852, toen Louis Bonaparte bij de bourgeoisie
een wit voetje trachtte te halen door aan de wettelijke arbeidsdag te morrelen, riep het Franse
volk eenstemmig: ‘De wet, die de arbeidsdag tot 12 uur beperkt, is het enige goede dat ons van de
wetgeving der Republiek is gebleven!’[129] In Zürich is de arbeid van kinderen boven de 10 jaar
tot 12 uur beperkt; in Aargau werd in 1862 de arbeid van kinderen tussen 13 en 16 jaar van 12 1 / 2
uur teruggebracht tot 12 uur en in Oostenrijk werd in 1860 de arbeid van kinderen tussen 14 en
16 jaar eveneens tot 12 uur teruggebracht.[130] Welk een ‘vooruitgang sinds 1770’, zou Macaulay
met exultation hebben uitgeroepen!
Het ‘huis der verschrikking’ voor paupers, waarvan in 1770 de ziel van het kapitaal nog droomde,
ontstond een aantal jaren later in de vorm van een gigantisch ‘werkhuis’ voor de manufactuurarbeiders
zelf. Men noemde het: fabriek. En dit keer verbleekte het ideaal bij de werkelijkheid.
6. De strijd om de normale arbeidsdag. Legale beperking van de arbeidstijd. De Engelse
fabriekswetgeving van 1823 tot 1864
Nadat het kapitaal eeuwen nodig had gehad om de arbeidsdag te verlengen tot zijn normale uiterste
grens en om daarna deze grens te overschrijden tot de natuurlijke dag van 12 uur,[131] volgde
nu, na het ontstaan van de grootindustrie tegen het einde van de achttiende eeuw, een mateloze
overschrijding der grenzen, die het geweld van een lawine bezat. Alle grenzen van gewoonte en
natuur, leeftijd en geslacht, dag en nacht, werden te buiten gegaan. Zelfs de begrippen dag en
nacht, welke met een landelijke eenvoud in de oude verordeningen waren omschreven, werden zo
vaag dat nog in 1860 een Engelse rechter een waarlijk talmoedische scherpzinnigheid aan de dag
moest leggen om op ‘oordeelkundige wijze’ te kunnen verklaren wat onder dag en nacht werd
verstaan.[132] Het kapitaal vierde zijn orgieën.
Zodra de arbeidersklasse, verdoofd door het geraas van de productie, weer enigszins tot bezinning
was gekomen, begon zij weerstand te bieden, allereerst in het geboorteland van de grootindustrie,
Engeland. Gedurende dertig jaren echter bleven de door haar afgedwongen concessies
slechts theorie. Het parlement nam in de periode 1802-33 vijf arbeidswetten aan, maar men was
wel zo slim om geen cent uit te trekken voor de legale uitvoering er van, voor de aanstelling van
de noodzakelijke ambtenaren, enzovoort.[133] De wetten bleven een dode letter. ‘De feiten lagen
zo dat men vóór de wet van 1833 kinderen en jongeren de hele nacht, de hele dag of beide ad libitum
(naar welgevallen) liet werken.’[134]