Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

laten werken, terug van 9 jaar tot 8 jaar, ter verzekering van de van God- en rechtswege aan het
kapitaal verschuldigde ‘extra toevoer van fabriekskinderen.’[141]
De jaren 1846-47 luidden in de economische geschiedenis van Engeland een nieuw tijdvak in.
Herroeping van de graanwetten, afschaffing van de invoerrechten op katoen en andere grondstoffen,
de vrijhandel verklaard tot richtsnoer van de wetgeving! Kortom: het Duizendjarige Rijk was
aangebroken. Aan de andere kant bereikten in dezelfde jaren de chartistenbeweging en de agitatie
voor de 10-urenwet hun hoogtepunt; zij vonden bondgenoten in de op wraak beluste Tories. Ondanks
fanatieke tegenstand van het ontrouwe leger der vrijhandelaars, met Bright en Cobden
voorop, werd de zo lang nagestreefde 10-urenwet door het Parlement aangenomen.
De nieuwe fabriekswet van 8 juni 1847 bepaalde dat op 1 juli 1847 een voorlopige verkorting van
de arbeidsdag tot 11 uur zou ingaan voor ‘jongere personen’ (tussen de 13 en 18 jaar) en voor alle
vrouwelijke werkkrachten, maar op 1 mei 1848 de definitieve beperking tot 10 uur. Voor het overige
was de wet alleen een geamendeerde uitbreiding van de wetten van 1833 en 1844.
Het kapitaal ondernam nu een voorlopige veldtocht om de volledige uitvoering van de wet van 1
mei 1848 te verhinderen. En wel zo, dat de arbeiders zelf — zogenaamd door ervaring wijs geworden
— zouden helpen hun eigen werk te vernietigen. Het tijdstip was slim gekozen. ‘Men
moet niet vergeten dat ten gevolge van de vreselijke crisis van 1846-47 grote ellende heerste onder
de fabrieksarbeiders, aangezien in vele fabrieken slechts korte arbeidstijden werden gemaakt
en in sommige fabrieken helemaal niet was gewerkt. Een aanzienlijk aantal arbeiders bevond zich
daardoor in zeer benarde omstandigheden en velen van hen zaten met schulden. Men kon daarom
met vrij grote zekerheid aannemen dat zij de voorkeur zouden geven aan een langere arbeidstijd
om de geleden verliezen weer goed te maken, wellicht schulden af te betalen, hun meubels uit de
bank van lening terug te halen, verkochte bezittingen te vervangen of voor zichzelf en voor hun
gezinnen nieuwe kledingstukken aan te schaffen.’[142] De heren fabrikanten trachten de natuurlijke
uitwerking van deze situatie te versterken door een algemene loonsverlaging van 10 %. Dit
geschiedde om zo te zeggen ter inwijding van het nieuwe tijdperk van de vrijhandel. Toen de ar-
beidsdag tot 11 uur werd verkort, volgde een tweede loonsverlaging met 8 1 / 3 % en toen de ar-
beidsdag tenslotte tot 10 uur werd beperkt, kwam nogmaals eenzelfde loonsverlaging tot stand.
Waar de omstandigheden het dus toelieten, had een loonsverlaging plaats van ten minste 25
%.[143] Onder deze zo gunstig voorbereide situatie begon men onder de arbeiders een actie voor
de intrekking van de wet 1847. Men versmaadde daarbij geen middel van bedrog, verleiding of
bedreiging; het was echter allemaal tevergeefs. Wat betreft het halve dozijn verzoekschriften,
waarin men de arbeiders liet klagen over ‘hun onderdrukking door de wet’, verklaarden de verzoekers
zelf tijdens een mondeling verhoor dat hun handtekeningen waren afgedwongen. ‘Zij
voelden zich onderdrukt, maar niet door de fabriekswet.’[144] Toen het de fabrikanten echter niet
gelukte de arbeiders in hun geest te laten spreken, schreeuwden zij zelf namens de arbeiders des
te harder in de pers en in het Parlement. Zij beschuldigden er de fabrieksinspecteurs van zich te
gedragen als een soort commissarissen van de Conventie, die de ongelukkige arbeiders op onbarmhartige
wijze opofferden aan hun grillen van wereldverbetering. Ook deze manoeuvre mislukte.
Fabrieksinspecteur Leonhard Horner nam in eigen persoon en met zijn onderinspecteurs in
de fabrieken van Lancashire talrijke getuigenverhoren af. Ongeveer 70 % van de ondervraagde