Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Wanneer we de machinerie uitsluitend beschouwen als middel om de producten goedkoper te
maken, dan wordt de grens voor het gebruik van de machinerie bepaald doordat haar eigen productie
minder arbeid kost dan de arbeid, die door haar gebruik wordt vervangen. Voor het kapitaal
echter is deze begrenzing beperkter. Aangezien het kapitaal niet de gebruikte arbeid, maar de
waarde van de gebruikte arbeidskracht betaalt, wordt de invoering van de machine bepaald door
het verschil tussen de waarde van de machine en de waarde van de door de machine vervangen
arbeidskracht. Daar de verdeling van de arbeidsdag in noodzakelijke arbeid en meerarbeid in de
verschillende landen uiteenloopt en eveneens in hetzelfde land in verschillende perioden of in
dezelfde periode in verschillende bedrijfstakken uiteenloopt en aangezien verder het werkelijke
loon van de arbeider nu eens beneden de waarde van zijn arbeidskracht daalt, dan er weer eens
bovenuit komt, is een zeer grote schommeling mogelijk in het verschil tussen de prijs van de machinerie
en de prijs van de door haar vervangen arbeidskracht, óók wanneer het verschil tussen de
voor de productie van de machine noodzakelijke hoeveelheid arbeid en de totale hoeveelheid van
de door haar vervangen arbeid gelijk blijft.[116a] Het is echter alleen het eerste verschil dat voor
de kapitalist zelf de productiekosten bepaalt en hem door middel van de dwangwetten der concurrentie
beïnvloedt. Daarom worden er op het ogenblik in Engeland machines uitgevonden, die alleen
in Noord-Amerika worden gebruikt, zoals in de zestiende en de zeventiende eeuw machines
werden uitgevonden die alleen in Holland werden gebruikt en zoals menige Franse uitvinding uit
de achttiende eeuw alleen in Engeland werd uitgebuit. In de reeds ontwikkelde landen brengt de
machine zelf door haar toepassing in enkele bedrijfstakken een zodanig overschot aan arbeid (redundancy
of labour zegt Ricardo) in de andere bedrijfstakken met zich mee, dat daar de daling
van het arbeidsloon beneden de waarde van de arbeidskracht het gebruik van de machinerie verhindert;
vanuit het standpunt van het kapitaal — volgens hetwelk de winst toch al niet voortvloeit
uit de vermindering van de gebruikte, maar van de betaalde arbeid — is daar de invoering van
machinerie overbodig, vaak onmogelijk. In enkele takken van de Engelse wolmanufactuur is de
kinderarbeid gedurende de laatste jaren sterk afgenomen, hier en daar zelfs verdwenen. Hoe komt
dat? De bepalingen van de fabriekswet maakten het gebruik van twee ploegen kinderen noodzakelijk,
waarvan de ene ploeg 6 en de andere 4 uur werkte of ieder slechts 5 uur. De ouders wilden
echter de half-timers (personen, die een halve dag werken) niet tegen een lagere prijs verkopen
dan voordien de full-timers (personen, die de hele dag werken) werden verkocht. Vandaar de vervanging
van de half-timers door machines.[117] Vóór het verbod van arbeid van vrouwen en kinderen
(onder de 10 jaar) in de mijnen van kracht werd, achtte het kapitaal de methode om naakte
vrouwen en meisjes, vaak samen met mannen, in kolenmijnen en in andere mijnen te laten werken
in overeenstemming met zijn moraalcodex en in het bijzonder ook met zijn grootboek; daarom
nam het kapitaal pas na het verbod zijn toevlucht tot de machinerie. De Yankees hebben machines
uitgevonden om stenen te kloppen. De Engelsen gebruiken deze machines niet, omdat de
‘ellendigen’ (in het vakjargon van de Engelse economen is wretch de uitdrukking voor landarbeiders),
die deze arbeid verrichten, een zo klein deel van hun arbeid betaald krijgen, dat invoering
van machines voor de kapitalist de productie duurder zou maken.[118] In Engeland worden soms
nog steeds vrouwen in plaats van paarden gebruikt bij het trekken van schuiten, enzovoort,[119]
omdat de voor de productie van paarden en machines vereiste arbeid een mathematisch gegeven
hoeveelheid is, terwijl de hoeveelheid arbeid, nodig voor de instandhouding van vrouwen, dankzij
de overbevolking buiten iedere berekening valt. Daarom vindt men nergens zulk een schaamteloze
verkwisting van menselijke kracht voor allerlei karweien dan juist in Engeland, het land
van de machines.